فراتحلیل شیوع لپتوسپیروزیس و سرووار‌‌های آن در جمعیت دامی ایران

نوع مقاله : اپیدمیولوژی و بهداشت عمومی

نویسندگان

1 دانش آموخته، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 گروه میکروبشناسی و ایمنی شناسی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

زمینۀ مطالعه:لپتوسپیروز یک بیماری مشترک با گسترش جهانی است که از دو جهت، یکی نگرانی‌‌‌های بهداشتی در جوامع انسانی و دیگری خسارات اقتصادی به علت ایجاد سقط و مرده‌‌زایی، تولد گوساله‌‌های ضعیف، سندروم کاهش شیر و ورم پستان و مرگ در جمعیت‌‌های دامی دارای اهمیت فراوانی است. میزان شیوع یک عفونت در سطح گله، موضوع کلیدی‌ است که تعیین می‌‌کند وضعیت عفونت باید مهم در نظر گرفته شود و چه تصمیمات و سیاست‌‌‌هایی باید در این رابطه گرفته شود و به اجرا در‌آید.
هدف:هدف از انجام این مطالعه فراتحلیل (متا‌آنالیز) میزان شیوع لپتوسپیروز و سرووار‌‌های آن در جمعیت دامی کشور است.
روش‌کار: این پژوهش، با جستجوی مقالات مربوط به سال‌‌های 1376 تا 1396 با استفاده از واژه‌‌‌های ایران، لپتوسپیرا، گاو، گوسفند، بز، گاومیش و شتر و ترکیبی از آن‌ها در پایگاه‌‌های دادهMagiran ،SID ، Irandoc، Pub Med و Google Scholar انجام گرفت. در این بررسی 39 مقاله با کیفیت پذیرفته شدند. جهت انجام تحلیل‌‌های آماری، مقادیر شیوع وارد نرم‌‌افزار Comprehensive Meta-Analysis (CMA) شدند.
نتایج: شیوع ظاهری لپتوسپیروزیس در جمعیت به ظاهر سالم نشخوارکنند‌گان 5/21 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 8/8-25/17) بود و سرووار‌های گریپوتیفوزا، پومونا و کانیکولا بیشترین شیوع را داشتند.
نتیجه‌گیری نهایی: با توجه به شیوع بالای سرووار پومونا در مطالعات چند سال گذشته در ایران، استفاده از این سرووار در واکسن‌‌های تولید ‌شده در داخل کشور، اعمال روش‌‌های پیشگیرانه برای کنترل عفونت در سگ‌‌های گله و دریافت سهمی از بودجه نظام سلامت، می‌‌تواند به کنترل هرچه بهتر بیماری لپتوسپیروز بیانجامد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Meta-Analysis of the Prevalence of Leptospirosis and its Serovars in Livestock Population of Iran

نویسندگان [English]

  • Masoud Hassani 1
  • Bahar Nayeri Fasaei 2
1 Graduated from the Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Department of Microbiology and Immunology, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

BACKGROUND: Leptospirosis is a zoonotic disease with a worldwide spread, which is very important from two aspects, health concerns in human societies and economic losses due to abortion, stillbirth, birth of weak calves,  Milk-drop syndrome and mastitis and death. The prevalence of an infection at the herd or animal level is a key issue that determines whether the infection should be considered important and which measures and policies should be made and applied.
OBJECTIVES: The aim of this search is a meta-analysis study of  the prevalence of leptospirosis and serovars of leptospira interrogans in Iran.
METHODS: The search was carried out by relevant literature search from 1997 to 2017 and by keywords: Iran, leptospira, cattle, sheep, goats, buffaloes, camel, and their combination in data banks of Magiran, SID, Iranmedex, PubMed and Google scholar. In this study, 39 articles were finally accepted. For statistical analysis, prevalence rates were entered in the Comprehensive Meta Analysis (CMA) software.
RESULTS: The prevalence of leptospirosis in apparently healthy ruminants was 21.5% (95% CI: 17.8-25.8) and Grippotyphosa, Pomona and Canicola were the most prevalent.
CONCLUSIONS: According to the high prevalence of pomona in our results, using this serovar in produced vaccines inside the country, applying preventive methods to control infection in herd dogs and gaining a share of the health system budget can have a good effect on for leptospira control program.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Leptospirosis
  • Prevalence
  • Livestock population
  • Ruminants
  • Meta-analysis

اصل مقاله

مقدمه


لپتوسپیروز یک بیماری مشترک با گسترش جهانی است که در انسان و گونه­‌های مختلف حیوانی از جمله نشخوارکنندگان اتفاق می‌­افتد. عامل بیماری لیپتوسپیروز، یک اسپیروکت کوچک و هوازی از جنس لپتوسپیرا است (9). تعداد زیادی از پستانداران اهلی و وحشی و جوندگان، میزبان طبیعی انواع لپتوسپیرا­‌های بیماریزا هستند (45). لپتوسپیروز در ایران برای نخستین بار توسط Rafyi و Maghami در سال 1957 با بررسی سرولوژی و هم‌چنین جداسازی باکتری در گاو، گوسفند و شتر گزارش شد (38). بیماری لپتوسپیروز از دو جهت، یکی نگرانی­‌های بهداشتی در جوامع انسانی و دیگری خسارات اقتصادی وارد شده به جمعیت‌­های دامی از جمله کاهش وزن، افت تولید شیر،  سقط جنین، تولید گوساله‌­های ضعیف، اختلال در باروری و هزینه‌­های سنگین کنترل، پیشگیری و درمان دارای اهمیت فراوانی است (39). وقوع اپیدمی­­‌های بزرگ بیماری در جمعیت دامی که معمولاً به دنبال بارندگی و جاری شدن سیل رخ می‌­دهد، می‌­تواند سبب خسارات مالی گسترده گردد. در اپیدمی سال 1382 در استان­ بوشهر در مجموع 403 راس گوسفند، 88 راس بز، 49 راس گاو و گوساله، 1 راس الاغ و یک راس شتر تلف شدند (12). همچنین اپیدمی‌­های بیماری در سال‌­های 1379 در استان اردبیل و 1383 در استان زنجان، به ترتیب سبب تلف شدن 70 و 100 راس دام گردید (12).

 آلودگی در انسان در اثر تماس مستقیم با ادرار، شیر و بافت­‌های دام مبتلا و یا به وسیله آب یا زمین­‌های آلوده صورت می­‌گیرد (37). بیماری لپتوسپیروز در انسان عمدتاً یک بیماری شغلی است و بیشتر در کشاورزان، دامداران، کارکنان کشتارگاه­، قصابان و ماهی‌گیران، در فصول گرم سال رخ می‌‌دهد (37). یکی از عواملی که میزان بروز بیماری در انسان را به عنوان یک بیماری شغلی تحت تأثیر قرار می‌­دهد، میزان شیوع بیماری در دام‌­های اهلی است (26). در جمعیت انسانی کشور ایران، بیماری لپتوسپیروز به صورت اندمیک در استان گیلان با شیوع 7/9 در هر صد هزار نفر و به صورت اسپورادیک در استآن‌ها‌ی مجاور آن (مازندران و گلستان) و همچنین در تهران، قم، اردبیل بروز نموده است (26).

در دام‌­ها شدت علائم بیماری به سویه باکتری و گونه دام بستگی دارد (9). در نشخوارکنندگان حساسیت گاو نسبت به نشخوارکنندگان کوچک بیشتر است و سرووار‌های هارجو و پومونا عامل مهمی در ایجاد سقط جنین در گاو محسوب می‌‌شوند (45). اکثر عفونت‌­های لپتوسپیرایی گاو به صورت تحت بالینی رخ می‌­دهد و از علائم بیماری می­‌توان به تب، کم­‌خونی، تغییرات شیر، سندروم کاهش شیر و ورم پستان، سقط و مرده‌­زایی (تا 30 درصد) اشاره کرد (27). منبع عفونت، معمولاً دام آلوده‌­ای است که آب و مواد غذایی را از طریق ادرار، شیر، جنین سقط شده و ترشحات رحمی آلوده می‌­سازد (9،45). بر اساس پروتکل سازمان دامپزشکی کشور، ایران از لحاظ وقوع لپتوسپیروز به سه منطقه پر‌خطر، کم­‌خطر و ظاهراً بی‌­خطر تقسیم می‌­شود. نواحی ظاهراً بدون خطر شامل مناطقی است که رخداد بیماری در آن‌ها  به صورت بالینی و به شکل یرقان بسیار نادر بوده و در مناطق کم‌خطر گزارش وقوع بیماری به صورت رخداد­‌های بالینی انفرادی و به شکل یرقان، بدون گزارش سقط و عوارض پستانی و تلفات است و در مناطق پر‌خطر واگیری نسبتا شدید بیماری به صورت بالینی همراه با یرقان، سقط و تلفات (10-5 درصد) است (52).

میزان شیوع یک عفونت در سطح گله، موضوع کلیدی‌ است که تعیین می­‌کند آیا وضعیت عفونت باید مهم در نظر گرفته شود و چه تصمیمات و سیاست‌­هایی باید در این رابطه گرفته شود و به اجرا درآید. همچنین تهیه­‌ی واکسن نیازمند مطالعات اپیدمیولوژیک است تا برای هر جمعیتی با توجه به سروواری که آن جمعیت را درگیر کرده و همچنین نوع دام، واکسن مخصوص تهیه شود. پس از گذشت نزدیک به شصت سال از اولین شناسایی بیماری در ایران، تاکنون گزارشات مختلفی از لپتوسپیروزیس در گله‌­های دام و رخداد کانون‌‌هایی از این بیماری در مناطق مختلف کشور منتشر شده است. شیوع آلودگی متفاوت بوده و از 7 الی 75 درصد گزارش شده است. هم‌چنین شیوع سرووار‌­های لپتوسپیرا در گزارشات موجود آن قدر متفاوت است که نمی‌­توان نتیجه‌گیری مناسبی از آن داشت. بر اساس تحقیقات انجام شده در موسسه رازی و در قالب مقالات و پایان­نامه‌­ها، این بیماری در کشور رو به گسترش است که در نتیجه بهداشت عمومی و تولیدات کشور را تهدید می‌­کند (28). مقالات فراتحلیل یا متاآنالیز، روش‌‌های آماری هستند که سعی می‌‌کند اطلاعات به دست آمده را به صورت ساختار یافته ترکیب نموده و نتیجه‌­گیری مبتنی بر مستندات ارایه نماید. هدف از انجام این مطالعه، فراتحلیل (متا­آنالیز) میزان شیوع لپتوسپیروز و سرووار­‌های آن در جمعیت دامی کشور است تا بتوان با در اختیار گذاشتن اطلاعات جامع و دقیق درباره­ی وضعیت بیماری لپتوسپیروز در بیست سال گذشته در ایران، مسیر را در جهت اجرای برنامه‌های موثر برای کنترل این بیماری از جمله بررسی ضرورت تغییر سرووار‌­های به کار رفته در واکسن لپتوسپیروز تولید شده در موسسه رازی، هموار کرد.

مواد و روش­کار

منبعداده‌­ها: در این بررسی، پایگاه­‌های داده­‌های معتبر داخل کشور شامل Magiran ،SID  و Irandoc و خارج کشور شامل  Pub Med و Google Scholar با هدف یافتن منابع مرتبط، مورد جستجو قرار گرفت. مقالات با استفاده از واژ­ه‌­های حساس و کلیدی شامل ایران، لپتوسپیرا، گاو، گوسفند، بز، گاومیش و شتر و ترکیبی از آن‌ها به دو زبان فارسی و انگلیسی مورد جستجو قرار گرفتند.

معیار‌هایانتخاب: در مرحله­ بعد تمام مقالات که شیوع لپتوسپیروزیس و سرووار‌­های آن را با استفاده از تست سرولوژی آگلوتیناسیون میکروسکوپی (MAT) از سال 1376 تا سال 1396 مورد ارزیابی قرار داده بودند، وارد مطالعه شدند. از مجموع مقالات جمع‌­آوری شده به ترتیب 32، 61 و 12 مقاله به دلیل تکراری بودن، بی‌­ارتباط بودن با موضوع و نداشتن داده­‌های کافی از مطالعه حذف گردیدند. بر این اساس، تعداد 39 مقاله با کیفیت مناسب برای مطالعه وارد فرآیند فراتحلیل گردید.

استخراجداده­‌ها: تمام مقالات نهایی وارد شده به فرایند مطالعه توسط یک چک لیست که از قبل تهیه شده بود، آماده استخراج داده‌­ها شدند. این چک لیست شامل نام نویسنده، سال انجام مطالعه، مکان انجام مطالعه، گونه‌­ی مورد مطالعه، اندازه نمونه، شیوع آلودگی و سرووار­‌ها بود.

آنالیزآماری: آنالیز آماری با هدف تعیین میزان شیوع لپتوسپیروزیس و سرووار‌­های آن در جمعیت دامی به ظاهر سالم کشور و بر اساس گونه‌­ی نشخوارکننده انجام گرفت. در این پژوهش، داده­‌ها با استفاده از نرم­‌افزار Comprehensive Meta-Analysis (CMA) نسخه 2 و با در نظر گرفتن سطح معنی­‌داری 95/0 برای آزمون­‌ها، تجزیه و تحلیل شدند. آنالیز آماری شامل محاسبه‌­ی اندازه­‌ی اثر، انحراف معیار و واریانس بود. برای ارزیابی ناهمگنی مطالعات از آزمون Q (آزمون کوکران) و شاخص I2 (شاخص I2کمتر از 25 درصد ناهمگنی کم، بین 75-25 درصد ناهمگنی متوسط و بالای 75 درصد ناهمگنی زیاد) و ارتباط بین میزان شیوع لپتوسپیروزیس با سال انجام مطالعه از متارگرسیون استفاده شد.

نتایج

سرانجام 39 مقاله با 41 گزارش از 13 استان کشور، منتشر‌ شده در سال­‌های 1376 تا 1396 که به ترتیب 20، 9، 6، 4 و 2 مطالعه مربوط به گاو، گوسفند، بز، گاومیش و شتر بود برای انجام مطالعه انتخاب شد (جدول 1). جمعیت دام‌‌های شرکت‌‌کننده در این مطالعه 9839 راس بود که به ترتیب 5774 (7/58 درصد) راس، 1947 (8/19 درصد) راس، 1173 (9/11 درصد) راس، 757 (7/7 درصد) راس و 188 (9/1 درصد) نفر مربوط به گاو، گوسفند، بز، گاومیش و شتر بود (جدول 1). تمامی مطالعات در سطح انفرادی دام‌­ها و با استفاده از تست سرولوژی آگلوتیناسیون میکروسکوپی انجام شده بود (جدول 1). برای ترکیب نتایج مطالعات از مدل اثرات ثابت و تصادفی بر حسب نتایج آزمون Q و شاخص I2 استفاده شد. شیوع ظاهری لپتوسپیروزیس در جمعیت به ظاهر سالم نشخوارکنندگان 5/21 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 8/25-8/17)، بود. شیوع بیماری در گاو  6/25 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 3/32- 8/19)، گوسفند 4/17درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 8/23- 4/12)، بز 0/14 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 5/17- 9/11)، گاومیش 5/40 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 1/54- 2/28) و شتر 4/22 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 9/28- 0/17) بود (جدول 2).

سرووار­های پومونا، هارجو، کانیکولا، ایکتروهموراژیه و گریپوتیفوزا در 38 و سرووار بالوم در 31 مطالعه بررسی شده است. شیوع سرووار­ها در جمعیت نشخوارکنند‌گان به ترتیب شامل گریپوتیفوزا 0/26 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 8/30- 8/21)، پومونا 1/25 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 5/31- 7/19)، کانیکولا 6/19 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 9/24- 1/15)، هارجو 5/11 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 0/15- 7/8)، ایکتروهموراژیه 2/10 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 7/14- 9/6) و بالوم 9/1 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 4/3- 1/1) بود (جدول 2).

به منظور بررسی ارتباط بین میزان شیوع لپتوسپیروزیس با سال انجام مطالعه از متارگرسیون استفاده شد که مقدار P-value در این شاخص 002/0 محاسبه گردید که از نظر آماری معنی‌‌دار بود به این معنی که شیوع لپتوسپیروزیس با گذشت زمان کاهش می‌­یابد (نمودار 1).

بحث

اولین مطالعه­‌ی گسترده‌­ای که در ارتباط با بیماری لپتوسپیروز در ایران انجام شد، توسط Rafyi و Maghami در سال 1957 صورت گرفته است. در این پژوهش بر روی 3000 نمونه، شیوع لپتوسپیروز در گاو 31 درصد و در گوسفند 17 درصد به دست آمد (38). طی مطالعه­ی دیگر توسط Maghami در سال 1981 بر روی 2097 نمونه سرم گاوهای اطراف تهران، شیوع آلودگی لپتوسپیروز 6/24 درصد گزارش گردید (31). مطالعات صورت گرفته در مناطق مختلف ایران وجود آلودگی به لپتوسپیروز را در جمعیت دامی کشور نشان می­‌دهد و بر اساس گزارش سازمان دامپزشکی کشور، کانون‌‌های بیماری در چند سال گذشته کاهش چشم‌گیری داشته است (52). در پژوهش حاضر نیز متارگرسیون انجام گرفته به منظور بررسی ارتباط بین میزان شیوع لپتوسپیروزیس با سال انجام مطالعه از نظر آماری معنی‌­دار بود، به این معنی که شیوع لپتوسپیروزیس با گذشت زمان کاهش یافته است. اجرای پروتکل سازمان دامپزشکی در قبال مناطق پر‌­خطر می­‌تواند از مهم‌ترین دلایل کاهش بروز بیماری باشد. طبق گزارش سازمان دامپزشکی کشور، مبارزه با لپتوسپیروز در مناطق پر‌خطر با دارو و واکسن و سپس استمرار واکسیناسیون هر شش ماه یک بار که از سال 1385به مدت 5 سال در استان‌ها ی کرمانشاه، بوشهر و اردبیل صورت گرفت، باعث کاهش کانون‌­های بیماری حتی با قطع عملیات واکسیناسیون شد (52).

وجود سگ‌­های گله، جوندگان و بستر مرطوب از عوامل­ خطر ابتلاء به لپتوسپیروز به حساب می‌­آیند. جوندگان به عنوان مخزن سرووار گریپوتیفوزا شناخته شده‌­اند، لذا نقش جوندگان در انتقال عامل بیماری به نشخوارکنندگان حیاتی بوده و بایستی مبنای برنامه‌­های کنترلی لپتوسپیروز منظور گردد (9،45). در بسیاری از گله­‌های پرورش دام در ایران استفاده از سگ‌­های گله امر رایجی است. وجود آلودگی در سگ‌­های گله و روستایی و توانایی دفع لپتوسپیرا به شکل دوره­‌ای در ادرار و انتقال آن به دام، می‌­تواند باعث بقاء عفونت در گله شود. آلودگی سگ­‌های گله و روستایی در ایران بین 5/4 الی 6/41 درصد گزارش شده است (6،47،54). طبق مطالعه­یTalebkhan Garoussi و همکاران در سال 2003، سرووار­های کانیکولا و ایکتروهموراژیه سرووار­ غالب در سگ­‌های گله بوده است (47). جوندگان می‌‌توانند یکی از مهم‌ترین عوامل انتقال این سرووار­‌ها به سگ‌­ها باشند (28).

طبق نتایج این مطالعه فراوانی سرووار­ کانیکولا و ایکتروهموراژیه در گاو  نسبت به نشخوارکنندگان کوچک کمتر است. یکی از دلایل مهم این نتیجه می‌­تواند نوع متفاوت پرورش گاو باشد به طوری که پرورش سنتی گوسفند و بز بر خلاف گاو صنعتی و نیمه صنعتی، باعث افزایش عملکرد فاکتور­های خطر ابتلا به لپتوسپیروز می­‌گردد. در پژوهش حاضر آلودگی لپتوسپیروز در گاو نسبت به نشخوارکنندگان کوچک بیشتر است که دلیل آن می‌­تواند حساسیت بیشتر گاو نسبت به لپتوسپیروز باشد. از طرفی این بیماری علتی برای ایجاد مشکلات تولید­مثلی مانند سقط جنین­‌های تک­‌گیر و همه­‌گیر به خصوص در نیمه دوم آبستنی، مرده‌­زایی و ناباروری به ویژه در گاو است. سقط جنین غالباً به علت آلودگی به سرووار­‌های پومونا و هارجو در سه ماهه‌­ی آخر آبستنی اتفاق می‌­افتد (27،45). نرخ سقط می­­‌تواند از 30-10 درصد بعد از عفونت هارجو و بالای 50 درصد پس از عفونت پومونا اتفاق بیافتد (27). Badii و همکاران در سال 2010 و Hamali و همکاران در سال 2012 شیوع سقط جنین ناشی از لپتوسپیروز در گاو را در تهران و تبریز و Froutani و همکاران در سال 2014 شیوع سقط جنین ناشی از لپتوسپیروز در گوسفند را در تبریز با استفاده از روش واکنش زنجیره پلی‌­مراز به ترتیب 8/12، 21 و 6/8 درصد گزارش کردند (7،14،22). همچنین شیوع سرمی گاو‌­های با سابقه­‌ی سقط در همدان و تبریز به‌ترتیب 22 و 59-8/11 و در گوسفند­‌های با سابقه‌­ی سقط در تبریز 10 درصد گزارش شده است (7،8،14،22،24).

سرووار­‌های هر منطقه وابستگی زیادی با شرایط محیطی و بوم‌­شناسی همان منطقه دارد، اما به منظور واردات و یا تهیه‌­ی واکسن مناسب جهت مبارزه با بیماری باید یک نگاه جامع به شایع‌­ترین سرووار‌­های گزارش شده از مناطق مختلف کشور داشت (12). در اکثر مطالعات انجام گرفته در ایران، شش سرووار پومونا، هارجو، کانیکولا، ایکتروهموراژیه، گریپوتیفوزا و بالوم مورد بررسی قرار گرفته‌­اند. علاوه بر این شش سرووار، سرووار­‌های یورینکانا، کوپنهاگونی و شرمنی نیز در جمعیت دامی ایران گزارش شده است (51). Vand yosefi و همکاران در سال­ 1994 با مطالعه­ی بر روی نمونه‌­های مشکوک ارسال شده از کانون‌­های آلوده در ایران با استفاده از آزمایشات سرولوژی و کشت باکتری، مشخص کردند که سرووار‌­های گریپوتیفوزا، ایکترهموراژیه، پومونا، هارجو، کوپنهاگنی و کانیکولا به ترتیب شایع­‌ترین سرووار‌­های باکتری در ایران می­‌باشند، ولی با توجه به مطالعات قبلی سه سرووار گریپوتیفوزا، هارجو و کانیکولا در ساخت واکسن کشته لپتوسپیروز در ایران استفاده شد (21،51). در پژوهش حاضر به ترتیب سرووار‌­های گریپوتیفوزا، پومونا، کانیکولا و هارجو سرووار­‌های غالب در بیست سال گذشته در ایران بوده است.

 با توجه به شیوع بالای سرووار پومونا در مطالعات چند سال گذشته در ایران و از طرفی اهمیت این سرووار در ایجاد سقط جنین در گاو، استفاده از این سرووار در واکسن‌­های تولید ­شده در داخل کشور می‌­تواند به اثر‌گذاری هرچه بهتر و مؤثرتر برنامه­‌ی واکسیناسیون در جهت کنترل بیماری لپتوسپیروز بیانجامد. با توجه به اینکه حضور سگ­ و سایر جوندگان فاکتور خطری برای انتقال و بقای بیماری در گله محسوب می‌­شود، لذا پیشنهاد می‌­شود که اعمال روش‌­های پیشگیرانه برای کنترل عفونت در سگ­‌های گله مثل واکسیناسیون و مبارزه همزمان با جوندگان، در نواحی پروش دام صورت گیرد. بیشتر عفونت­‌های لپتوسپیرایی در دام­‌های اهلی، تحت بالینی است و تعداد زیادی از دام­‌ها بدون بروز نشانه­‌های واضح بیماری، عامل بیماری را از طریق ادرار دفع می­‌کنند. تماس مستقیم با ادرار دام، جنین‌­های سقط شده و ترشحات رحمی آلوده و همچنین آلودگی آب و خاک به ادرار عفونی باعث انتقال عفونت به انسان می‌­شود. قطعاً مبارزه و کنترل بیماری لپتوسپیروز در جمعیت دامی، نتایج سودمندی در جمعیت انسانی کشور خواهد داشت با این حال، سهمی از بودجه نظام سلامت کشور را دریافت نمی­‌کند. بنابراین این نکته به سادگی مشخص می­‌شود که کنترل و مبارزه هر چه بهتر با لپتوسپیروز در جمعیت دامی و دریافت سهمی از بودجه نظام سلامت، می­‌تواند هزینه­‌های درمان­ و عوارض ناشی از لپتوسپیروز در جمعیت انسانی کشور را کاهش دهد.

سپاسگزاری

نویسندگان این مقاله یر خود واجب می‌­دانند از تمامی مساعدت‌­ها و راهنمایی­‌های صورت گرفته جهت انجام این پژوهش، کمال تشکر را داشته باشد.

تعارض منافع

بین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است.

 

 نمودار 1. متارگرسیون میزان شیوع لپتوسپیروزیس در جمعیت نشخوارکنندگان در ایران بر حسب سال انجام مطالعه.

مراجع

  1. Abdollahpour, G., Ramin, A., Khalili, Y. (2014). Serological evaluation of leptospira serotypes using microscopic agglutination test in Urmia goats. Anim Sci Res, 24(1), 71-81.
  2. Abdollahpour, G., Ramin, A., Sanajoo, D. (2016). Seroinvestigation of buffaloes leptospirosis in Urmia district. Anim Sci Res, 26(2), 59-68.
  3. Abdollahpour, G.R., Eftekhari Z., Sattari Tabrizi, S., Mousakhani, F., Alighazi, N. (2011). Serological survey of leptospirosis in calves in Tehran suburb. Vet Res Biol Prod, 24(4), 33-38. https://doi.org/10.22092/vj.2011.101084
  4. Abdollahpour, G.R., Shafighi, T., Sattari Tabrizi, S. (2009). Serodiagnosis of leptospirosis in cattle in north of Iran, Gilan. Iran J Vet Med, 3(1), 7-10. https://doi.org/10.22059/ijvm. 2009.19603
  5. Afkhamnia, M.R., Avagyan, S., Khaki, P., Moradi Bidhendi, S., Mostafaey, M. (2014). The detection of leptospira in bactrian camels (Camelus bactrianus) in north west Iran. J Camel Pract Res, 21(2), 215-217. https://doi.org/10.5958/ 2277-8934.2014.00037.X
  6. Avizeh, R., Ghorbanpoor, M., Hatami, S., Abdollahpor, G. (2009). Seroepidemiology of canine leptospirosis in Ahvaz, Iran. Iran J Vet Res, 2(2), 75-79. https://doi.org/10.22059/ ijvm.2008.27369
  7. Badii, A., Mousakhani, F., Malekan, M., Zafari, M. (2010). Prevalence of Leptospira spp. In bovine aborted fetuses of dairy cattle herds by PCR in Tehran province. J Vet Clin Res, 1(3), 153-160.
  8. Bahari, A., Abdollahpour, G., Sadeghi-Nasab, A., Sattari Tabrizi, S., Yavari, M., Dadmehr, B. (2011). A serological survey on leptospirosis in aborted dairy cattle in industrial farms of Hamedan suburb, Iran. Iran J Vet Res, 12(4), 337-339. https://doi.org/10.22099/ijvr.2011.86
  9. Constable, P.D., Hinchcliff, K.W., Done, S.H., Grünberg, W. (2017). Veterinary Medicine – A Textbook of the Diseases of Cattle, Horses, Sheep, Pigs, and Goats. (11th ed.) Elsevier, St. Louis, Missouri, USA.  p. 1115-1129.
  10. Dadkhah, M.A., Yeganehzad, M. (2011). Seroprevalence of leptospiral infection in cows in farms of Sarab, Iran. roavs, 1(7), 456-458.
  11. Ebrahimi, A., Naser, Z., Kojouri, Gh.A. (2004). Seroinvestigation of bovine leptospirosis in Shahrekord district, central.  Iran J Vet Res, 5(2), 110-113.
  12. Esmaeli, H., Moradi Geravand, M., Hamedi, M., Sharifi, A., Kalateh Rahmani, H. (2014). Outbreak of leptospirosis in cattle, sheep and goats of Hilla wetland in Bushehr in 2003. Vet Res Biol Prod, 27(2), 20-30. https://doi.org/10.22092/ vj.2014.100978
  13. Firouzi, R., Vandyousefi, J. (2000). A Serological survey of bovin leptospirosis in Shiraz, Iran. Iran J Vet Res, 1(2), 118-123.
  14. Froutani, P., Hamali, H., Jozani, R., Abdollahpour, G., Nofouzi, K., Norsaadat, G. (2014). Serodiagnosis and molecular survey on letospiral abortions from sheep farms in Tabriz and surrounding areas. Sci J Vet Adv, 3(3), 51-56. https://doi.org/10.14196/sjva. v3i3.1207
  15. Haji Hajikolaei, M., Ghorbanpoor, M., Keshavarzi -Yangabadi, M., Abdollahpour, G. (2007). Seroprevalence of leptospiral infection in goats of Ahvaz. Iran J Vet Med, 1(1), 93-96. https://doi.org/10.22059/ijvm.2008.65739
  16. Haji Hajikolaei, M., Ghorbanpour, M., Gharibi, D., Abdollapour, G. (2007). Serologic study on leptospiral infection in sheep in Ahvaz, southwestern Iran. Iran J Vet Res, 8(4), 333-336. https://doi.org/10.22099/ijvr.2007.10
  17. Haji Hajikolaei, M., Sazmand, A., Abdollahpour, G., Hekmati Moghadam, S. (2013). Serological study on leptospiral infection in camels (Camelus dromedarius): A provincial study. J Vet Res, 68(2), 121-125. https://doi.org/10.22059/jvr.2013.31958
  18. Haji Hajikolaei, M.R., Ghorbanpour, M., Abdollapour, G.R. (2005). Serological study of leptospirosis in cattle in Ahvaz. J Vet Res, 60(1), 7-14.
  19. Haji Hajikolaei, M.R., Ghorbanpour, M., Abdollapour, G.R. (2006). Seroprevalence of leptospiral infection in buffalo (Bubalus bubalis). Bull Vet Inst Pulawy, 50(3), 341-344.
  20. Haji Hajikolaei, M.R., Nikvand, A.A., Ghadrdanmashhadi, A.R., Ghorbanpoor, M., Mohammadian, B., Abdollapour, G.R. (2016). Existence of Leptospira interrogans in kidneyand shedding from urine and relationship withhistopathological and serological fndings in waterbuffaloes (Bubalus bubalis). Revue Méd Vét, 167 (9-10), 269-273.
  21. Hajizadeh, A. (2012). A Guide to Vaccine and Vaccination in Livestock. Razi Vaccine and Serum Research Institute. Tehran, Iran. p. 106-108. 
  22. Hamali, H., Jafari Joozani, R., Abdollahpour, G. (2012). Serodiagnosis and molecular survey on leptospiral abortions in the dairy cattle of Tabriz. Iran J Vet Res, 13(2), 120-125. https://doi.org/10.22099/ijvr.2012.101
  23. Hassanpour, A., Asgarloo, S., Imandar, M., Mashayekhi, M. (2012). Seropidemiologic study of goats leptospirosis in Khoy-Iran. J Anim Vet Adv, 11(2), 229-233.
  24. Hassanpour, A., Fartashvand, M., Abdollahpour, G.R., Mogaddam, Gh.M., Nadalian, Mg., Sattari S. (2007). Seroprevalence of leptospiral infection in dairy herds in Tabriz, Iran. Vet Res Biol Prod, 20 (1), 67-77.
  25. Hassanpour, A., Imandar, M., Abdollahpour, G.R., Mahsayekhi, M. (2011). Seroprevalence of leptospiral infection in ewes in Khoy – Iran. Adv Environ Biol, 5(8), 2033-2038.
  26. Honarmand, H.R., Resaei, H., Rezvani, M., Hoseini, S., Rahbar, M. (2009). Ten years incidence of leptospirosis in Guilan (1999 to 2008). Iran J Infec Dis, 14(47), 47-53.
  27. Hovarashti, P., Bolourchi, M., Gharagozloo, F., vojgani, M. (2010). Abortion in Cow, Sheep and Goat. Tehran University Press. Tehran, Iran. p. 80-84.
  28. Imandar, M., Hassanpour, A., Abdollahpour, G., Haghpanah, H. (2012). Evaluation of risk factors of prevalence of leptospirosis in sheep flocks. J Vet Clin Pathol, 5(4), 1397-1403.
  29. Khalili, M., Sakhaee, E., Aflatoonian, M.R., Abdollahpour, G.R., Sattari Tabrizi, S., Mohammadi Damaneh, E. (2014). Seroprevalence of bovine leptospiral antibodies by microscopic agglutination test in southeast of Iran. Asian Pac J Trop Biomed, 4 (5), 354-357.  https://doi.org/10.12980/APJTB.4.2014C1206 PMID: 25182718
  30. Khamesipour, F., Doosti, A., Fard Emadi, M., Awosile, B. (2014). Detection of Brucella spp. and Leptospira spp. in dogs using conventional polymerase chain reaction. Bull Vet Inst Pulawy, 58(4), 527-531. https://doi.org/10.2478/bvip-2014-0081
  31. Maghami, Gh. (1981). The role of leptospirosis causing abortion in the cattle around Tehran. Publications of Veterinary Organization, 20, 50-60.
  32. Maleki S., Rahnein M. (2015). Seroprevalence of leptospiral infection in sheep in Khorramabad, west Iran. Bul Teknol Tanaman, 12(1), 139-143.   
  33. Maleki, S. (2014). Serologic study on leptospiral infection in goats in Khorramabad, west Iran. Bull Georg Natl Acad Sci, 8(2), 553-558.
  34. Maleki, S., Abdollahpour, G., Bahonar, A. (2013). Serological and bacteriological study of leptospirosis in dairy herds and feedlot in Tehran suburbs. Iran J Vet Med, 7(3), 177-183. https://doi.org/10.22059/ijvm.2013.35968
  35. Maleki, S., Sookhtehzari, A., Abdollahpour, G.R.  (2015). Serodiagnosis of leptospirosis in cattle in Khorramabad, west Iran. Bull Georg Natl Acad Sci, 9(1), 173-177.
  36. Mohammadi, E., Sakhaee, E. (2015). Association between serum copper concentration and the risk of bovine leptospirosis. Comp Clin Pathol, 24(6), 1307-1310. https:// doi.org/10.1007/s00580-015-2069-0
  37. Rafiei, A., Hedayati Zadeh-Omran, A., Babamahmoodi, F., Alizadeh Navaei, R., Valadan, R. (2012). Review of leptospirosis in Iran. J Mazandaran Univ Med Sci, 22(94), 102-110.
  38. Rafyi, A., Maghami, G. (1960). Sur la frequence de leptospirose en Iran. Arch Razi Inst, 12(1), 63-68. https:// doi.org/10.22092/ari.1960.108432
  39. Ramin, A.Gh., Abdollahpour, G.R., Azizzadeh, F., Ghahramani, P., Masoudi, A., Ramin, S. (2013). Seroepidemiological detection of antibodies against leptospira using microscopical agglutination test in Urmia cow and sheep. J Vet Clin Sci, 9 (3), 54-61.
  40. Rezaei, S., Haji Hajikolaei, M., Ghadrdan Mashhadi, A., Ghorbanpour, M., Abdollahpour, G. (2016). Comparison of Leptospira interrogans infection in the goats and sheep. Iran J Vet Med, 10(2), 113-119. https://doi.org/10.22059/ijvm. 2016.57897
  41. Rezaie, H., Hassanpour, A., Abdollahpour, G.R. (2016). Seroprevalance of leptospirosis in sheep in Maku, northwest of Iran. Iranian J Ruminants Health Res, 1(1), 41-47. https://doi.org/10.22055/ijrhr.2016.12321
  42. Sakhaee, E., Abdollahpour, G., Bolourchi, M., Hasani Tabatabayi, A., Sattari Tabrizi, S. (2007). Serologic and bacteriologic diagnosis of bovine leptospirosis in Tehran suburb dairy farms. Iran J Vet Res, 8(4), 325-332. https://doi.org/10.22099/ijvr.2007.9
  43. Sakhaee, E., Abdollahpour, G.R., Bolourchi, M., Sattari Tabrizi, S. (2010). Comparison between microscopic agglutination test (MAT) and enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) for detection of leptospiral antibodies in cattle. Comp Clin Pathol, 19(1), 5-9. https://doi.org/10.1007/s00580-009-0907-7
  44. Shafighi, T., Abdollahpour, G.R., Zahraei Salehi, T., Tadjbakhsh, H. (2010). Serological and bacteriological study of leptospirosis in slaughtered cattle in north of Iran (Rasht). Afr J Microbiol Res, 4 (20), 2118-2121.
  45. Tabatabayi, A.H., Firouzi R. (2016). Disease of Animal Due to Bacteria. (3th ed.) Tehran University Press. Tehran, Iran. p. 431-445.
  46. Talebkhan Garousi, M., Vandyousefi, J., Familghadakchi, H., Nowrouzian, I. (2003). A seroepidemiological survey of leptospiral infection in dairy cattle herds and their employees in Mashhad suburb in Iran. J Vet Res, 58(1), 89-94.
  47. Talebkhan Garoussi, M., Vand-e-ussefi, J., Familghadakchi, H., Nowrouzian, I. (2003). The seroepidemiolgical survey of canine leptospirosis in shephered of dairy cattle herds in Mashhad suburb of Iran. J Vet Res, 58(2), 177-179.
  48. Tolouei, M. (2014). Prevalence of serum antibodies against six leptospira serovars in buffaloes in Tabriz, northwestern Iran. Journal of Buffalo Science, 3(3), 76-81.
  49. Tooloei, M., Abdollahpour, G.R., Karimi, H., Hassanpoor A. (2008). Prevalance of serum antibodies aginst six leptospira serovares in sheep in Tabriz, northwestern Iran. J Anim Vet Adv, 7(4), 450-455.
  50. Vakili, H., Hassanpour, A., Khakpour M. (2013). Seroprevalance of leptospirosis in dairy cows in Mianeh-Iran. Ann Biol Res, 4(7), 161-164.
  51. Vand yousefi, J., Moradi Bidhendi, S., Ahoraee, P. (1994). New findings about leptospirosis in Razi research institute. Vet Res Biol Prod, 7(4), 74-77. https://doi.org/10.22092/vj.1994.112570
  52. Veterinary Organization of Iran. (2018). Action Plan for Animal Disease Control in I.R.Iran. Tehran, Iran. p. 411-416.
  53. Zeinali, A., Vandyousefi, J., Safari, M., Azarvandi, A., Behgam, A., Ahoraii, P. (1999). Serological findings of bovine leptospirosis in the region of Urmia_Iran. J Vet Res, 53(3,4), 15-18.
  54. Zeynali, A., Rod, M.A., Vandyousefi, J., Tabatabayi, A.H., Bokai, S. (2003). Evaluation of serological findings of leptospiral infection by microscopic agglutination test (MAT) in dogs Tehran and Suburbs. J Vet Res, 58(2), 133-137.
  55. Zeynali, A., Vand Yousefi, J., Ahoraei, P., Azarvandi, A., Behgam, A., Jafari, M. (1997). Serological finding of leptospirosis in sheep in the region of Urmia, Iran. Vet Res Biol Prod, 10(2), 112-113. https://doi.org/10.22092/vj.1997.113011
  56. Zeynali, A., Vand Yousefi, J., Ahoraei, P., Azarvandi, A., Behgam, A., Jafari, M. (1997). Serological investigation of leptospirosis in goat in region of Urmia-Iran. Vet Res Biol Prod, 10(4), 78-80. https://doi.org/10.22092/vj.1997.113036
مجله تحقیقات دامپزشکی (Journal of Veterinary Research)
دوره 75، شماره 3
مهر 1399
صفحه 262-270

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار