Two Types of Pistachio Hull Extract (Pistacia vera) on Performance, Blood Indices and Intestinal Microbial Population of Broilers Challenged with Staphylococcus aureus

Document Type : Feed Safety

Authors

1 Department of Animal Sciences, Faculty of Agriculture, University of Birjand, Birjand, Iran

2 Department of Laboratory Sciences, Birjand University of Medical Sciences, Birjand, Iran

Abstract

BACKGROUND: Extracts rich in phenolic compounds have an important role in antioxidant and antimicrobial effects, and pistachio green hull extract is rich in polyphenolic compounds.
OBJECTIVES: The aim of this study was to evaluate the effect of green peel of Kalleqouchi and Fandoghi pistachio extract on performance, relative weight of carcass components, blood indices and intestinal microbial population of broiler chickens challenged with Staphylococcus aureus.
METHODS: A total 168 one-day-old broiler chicks were randomly divided into six treatments, four replications and seven chicks. Experimental treatments included unchallenged groups (negative control) and chickens challenged with Staphylococcus aureus and fed 0, 200 and 400 mg / kg of aqueous extract of Kalleqouchi pistachio and 200 and 400 mg/ kg of pistachio Fandoghi green extract. All infected chicks were inoculated with oral solution containing 3 x 109 CFU of Staphylococcus aureus. Performance characteristics, immunity, blood indices and microbial population of the intestine were determined.
RESULTS: The aqueous extract of green pistachio inhibited the growth of Staphylococcus but the ethanolic extract inhibited the growth of lactobacilli. Growth performance of chicks was not affected by the experimental treatments except at day 24, when aqueous extract of 200 mg / kg led to higher body weight gain as compared to control (0.049). Kalleqouchi extract at 400 mg/kg level increased abdominal fat (P = 0.0005) and had no effect on relative weight of other carcass components. The 400 mg/kg Fandoghi green extract and 200 mg/kg kalleqouchi extract increased enzyme activity of alanine aminotransferase activity and decreased the concentration of blood total protein (P <0.01). The pistachios extracts at all levels increased total antibody titer compared to control (P <0.02). Pistachio extract reduced total bacterial population of jejunal area compared to negative control (P = 0.008).
CONCLUSIONS: Application of aqueous extract of pistachio extract improves immune response, decreases blood lipids and intestinal microbial population of broiler chickens challenged with Staphylococcus aureus.

Keywords

Full Text

مقدمه


صنعت پرورش طیور به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صنایع فعال، نقش مهمی در تأمین پروتئین حیوانی مورد نیاز جامعه دارد. از آنجایی که به‌دلیل قیمت مناسب گوشت مرغ، در دسترس‌ترین منبع پروتئینی برای عموم جامعه محسوب می‌شود لذا توجه به کیفیت گوشت مرغ از اهمیت بالایی در سلامت جامعه برخوردار است. دستگاه گوارش پرنده، فضای مناسبی برای استقرار جمعت میکروبی و باکتری‌های مفید است که به‌دلیل pH اسیدی یا نزدیک به خنثی معده و روده پرنده، عمدتاً باکتری‌های اسید دوست شامل گونه‌های متنوع انتروکوکوس‌ها و لاکتوباسیلوس هستند (21) و هر گونه تغییر در شرایط تغذیه‌ای یا بهداشت محیط پرورش که باعث اخلال در عملکرد دستگاه گوارش و اسیدیته آن شود می‌تواند زمینه را برای استقرار باکتری‌های بیماریزا فراهم نماید و امروزه بخشی از مشکلات مربوط به افت تولید در صنعت پرورش طیور به ناهنجاری‌های مرتبط با آلودگی‌های باکتریایی و تغییر جمعیت میکروبی دستگاه گوارش پرنده بر می‌گردد (7) از جمله باکتری‌های مهم مؤثر بر سلامتی پرنده استافیلوکوکوس اورئوس است که باعث بروز تورم چرکی مفاصل، تاندون‌ها و غشاهای سینوویال پرنده می‌گردد (7). بیماری‌های گوناگونی از ماکیان و بوقلمون با سویه‌های بیماریزای استافیلوکوکوس اورئوس ایجاد می‌شوند که شامل درماتیت قانقاریایی، آرتریت، تنوسینوویت (Tenosynovitis)، عفونت کیسه زرده، آبسه‌های زیر جلدی (آبسه کف پایی)، تورم چرکی مهره‌ها، استئومیلیت و سپتمی سمی استافیلوکوکی توأم با اندوکاردیت و گرانولوماهای کبد، طحال و دیگر اندام­ها هستند (7،23). تنش‌های محیطی و اجتماعی و عفونت‌های اولیه با سایر عوامل بیماریزا ممکن است باعث کاهش مقاومت پرنده نسبت به این باکتری شوند (7).

در سالیان اخیر جهت پیشگیری از شیوع بیماری‌ها، از سطوح مختلف ترکیبات متنوع  پادزیستی (آنتی بیوتیکی) در جیره غذایی یا آب آشامیدنی طیور استفاده شده است که با توجه به بروز مقاومت درمانی به پادزیست‌ها در پرندگان تحت درمان یا انسان مصرف کننده گوشت طیور، محققان به‌دنبال یافتن ترکیبات جایگزین مانند اسیدیفایرها، ریزسازواره‌های محرک رشد (پروبیوتیک) یا مشتقات گیاهی حاوی ترکیبات ضدباکتریایی هستند (7،35). یکی از ترکیبات ارزشمند گیاهی، پسته با نام علمی Pistacia vera است. تجزیه تقریبی پوست سبز پسته نشان می‌دهد غلظت ماده خشک، پروتئین خام، الیاف خام، خاکستر، چربی خام، عصاره فاقد ازت، کلسیم، فسفر، منیزیم و پتاسیم به ترتیب 64/32، 24/11، 38/15، 13/12، 79/5، 46/55، 08/1، 11/0، 31/0 و 44/4 درصد و میزان آهن، منگنز، مس و روی به ترتیب برابر 68/660، 236، 23/16 و 5/27 میلی‌گرم در کیلوگرم است (40) بنابراین با توجه به ترکیب شیمیایی آن،پوست سبز پسته از ارزش غذایی مناسبی برای جیره دام و طیور برخوردار است. Goli و همکاران در سال 2005 گزارش کردند که پوست سبز پسته، مقادیر قابل توجهی ترکیبات فنولیک دارد (17). مقدار ترکیبات فنولیک رقم فروتنی 3/18، احمد آقایی 1/31، فندقی 6/15 و کله قوچی 3/15 میلی‌گرم/گرم معادل گالیک اسید است (37) که بالا بودن سطح ترکیبات فنولیک پوست پسته نشان­دهنده قابلیت بالای پاداکسیدانی و ضد میکروبی است (9).

تاکنون مطالعات کمی در زمینه استفاده از پوست سبز پسته در جیره طیور انجام شده است. ترکیبات فنولیک پوست سبز پسته اثر ضد میکروبی بیشتری روی باکتری‌های گرم مثبتمانند استافیلوکوکوس اورئوس و باسیلوس سرئوس نسبت به باکتری‌های گرم منفی مانند اشرشیاکلی دارند. از جمله مهم‌ترین ترکیبات موجود در عصاره بَنِه می‌توان به بتا پینن اشـاره نمـود کـه خواص ضد‌باکتریایی موجود در پوست سبز بَنِه را به حضور این ترکیب در عصاره نـسبت می‌دهند (18،27). از آنجایی‌که باسیلوس سرئوس و استافیلوکوکوس اورئوس می­توانند چند نوع سم تولید کنند که این سم‌ها عامل التهاب روده‌ای و در نتیجه ایجاد بیماری‌ها و مسمومیت غذایی در تعداد زیادی از کشورها هستند از اهمیت قابل توجهی برخوردار است (6،31). بنابراین هدف از این مطالعه ارزیابی اثر ترکیبات فنولیک موجود در پوست سبز دو رقم پسته کله قوچی و فندقی بر عملکرد و وزن نسبی اجزای لاشه، شاخص‌های خونی و جمعیت میکروبی روده جوجه‌گوشتی چالش یافته با باکتری استافیلوکوکوس اورئوس بود.

مواد و روش کار

برای تهیه عصاره، پوست تازه پسته (کله قوچی منطقه سبزوار و فندقی منطقه بردسکن) از ترمینال ضبط پسته تهیه شد سپس در محیط باز پهن و در سایه خشک گردید. پوست خشک شده آسیاب و با نسبتی یک به هفت ونیم با آب مقطر (عصاره آبی) و نسبت یک به 5 اتانول (عصاره اتانولی) مخلوط شد و به مدت 48 ساعت در دمای اتاق توسط دستگاه همزن همگن گردید. مخلوط مورد نظر از پارچه متقال عبور داده و صاف گردید (8،15). به‌منظور بررسی اثر ضدمیکروبی هر دو نوع عصاره آبی و اتانولی عصاره پوست سبز پسته کله قوچی و فندقی از روش حداقل غلظت ممانعت از رشد (Minimum Inhibitory Concentration; MIC) استفاده شد (35).

برای انجام مرحله حیوانی این آزمایش از 168 قطعه جوجه خروس گوشتی یک روزه سویه راس 308 در قالب طرح کاملاً تصادفی دارای شش تیمار با چهار تکرار و هفت قطعه جوجه در هر تکرار استفاده گردید. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد منفی (غیر آلوده)، شاهد مثبت (آلوده با باکتری استافیلوکوکوس اورئوس)، سطوح 200 و 400 میلی‌گرم ماده خشک در کیلوگرم عصاره پوست سبز پسته فندقی و سطوح 200 و 400 میلی گرم ماده خشک در کیلوگرم عصاره پوست سبز کله قوچی بود. برای آلوده نمودن جوجه‌ها با باکتری استافیلوکوکوس اورئوس، جوجه‌ها در 2 مرحله با باکتری آلوده شدند. مرحله اول تمام جوجه‌ها بجز شاهد منفی در بدو ورود به سالن با مقدار 1 سی‌سی از محلول حاوی  CFU 109 × 3 باکتری با روش گاواژ (توسط سوند معدی) در دهان تمام جوجه‌ها به جز تیمار شاهد منفی، تلقیح گردید. در مرحله دوم در 34 روزگی، دو سی‌سی محلول حاوی  CFU 109 × 3 باکتری استافیلوکوکوس اورئوس در 10 سی‌سی آب آشامیدنی (به ازای هر جوجه‌) به تیمارهای آلوده، باکتری خورانده شد (43). جیره‌ها دارای سطح انرژی و پروتئین یکسان بوده و آب و خوراک به صورت آزادانه در اختیار جوجه ها قرار گرفت. جوجه‌ها در دوره آزمایش در قالب سه دوره تغذیه‌ای آغازین (10-0 روزگی)، رشد (11-24 روزگی) و پایانی (46-25 روزگی) تغذیه شدند. برنامه‌های مدیریتی شامل شرایط تهویه، نور، دما و رطوبت مطابق توصیه راهنمای سویه راس 308 انجام شد (جدول 1).

داده‌های عملکردی شامل وزن بدن، مصرف خوراک و ضریب تبدیل به‌صورت دوره‌ای رکورد برداری شدند. در انتهای دوره پرورش (46 روزگی)، دو قطعه جوجه از هر تکرار ذبح و نمونه خون از ورید بال پرندگان جمع‌آوری شد جهت بررسی شاخص‌های بیوشیمیایی خون شامل پروتئین تام، گلوکز، کلسترول، تری‌گلیسرید و لیپوپروتئین‌های خون (HDL, LDL) و فعالیت آنزیم‌های پلاسمای خون شامل آلانین آمینوترانسفراز (Alanine aminotransferase activity; ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (Aspartate aminotransferase; AST) در نمونه‌های پلاسما، از کیت‌های آزمایشگاهی پارس آزمون توسط دستگاه اتوانالایزر مدل جسان چم  (Gesan Chem) 200 ساخت کشور ایتالیا استفاده شد.

جهت تعیین پاسخ ایمنی جوجه‌ها، در سن 18 روزگی، 7/0 میلی‌لیتر سوسپانسیون 15 درصد گلبول قرمز خون گوسفند (Sheep red blood cells; SRBC) استریل و خالص سازی شده به عنوان یک پادگن غیر بیماریزا به ورید بال سه قطعه مرغ از هر تکرار تزریق شد و در 24 روزگی از یکی از آن‌ها خونگیری به‌عمل آمد. مرحله دوم نیز در 41 روزگی یک سی­سی SRBC نیز به همان مرغ‌ها تزریق شد و در روز 46، خونگیری جهت بررسی پاسخ ثانویه انجام شد. عیار پادتن تام، عیار ایمنوگلوبولین‌های M, G علیه SRBC با استفاده از روش میکروتیتر اندازه‌گیری شد (42).

به منظور ارزیابی تغییرات جمعیت میکروبی ژژنوم، در روز 46 آزمایش، محتویات ژژنوم پرندگان کشتار شده جمع‌آوری و مقدار یک ‌دهم سی‌سی از محتویات را درون لوله آزمایش حاوی 9/9 سی‌سی سرم فیزیولوژی ریخته و رقیق شد. سپس از محلول به‌دست آمده مقدار یک دهم سی‌سی برداشته و مجدد با 9/9 سی‌سی سرم فیزیولوژی رقیق گردید. سپس نمونه‌های میکروبی ژژنوم روی محیط‌های کشت بلاد بیس آگار (جهت رشد جمعیت کل باکتری‌ها)، ام آر اس آگار (جهت رشد جمعیت لاکتوباسیل‌ها)، مکانکی (جهت رشد کلی‌فرم‌ها) و نوترینت آگار + کلوگزاسیلین (جهت رشد باکتری استافیلوکوکوس مقاوم به متی سیلین) در پلیت­هایی با قطر 6 سانتی­متر کشت داده شد و تعداد کلنی­های رشد یافته شمارش گردید (28).

داده­های جمع آوری شده توسط نرم افزار اکسل مرتب شده و به کمک نرم افزار SAS مورد تجزیه آماری آنالیز واریانس یک طرفه قرار گرفتند و اختلاف میانگین‌ها با آزمون معنی‌داری توکی و در سطح 05/0 درصد بررسی شد.

نتایج

در این آزمایش اثر عصاره‌های آبی و اتانولی پوست سبز پسته در غلظت‌های 5/62، 125، 250، 500 و 1000 میکروگرم بر میلی لیتر  بر رشد باکتری­های گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس، انتروکوکوس و لاکتوباسیلوس و باکتری‌های گرم منفی اشرشیاکلای، سالمونلاو  کلبسیلا مورد بررسی قرار گرفت (جدول 2). یافته­ها نشان داد عصاره آبی پوست سبز پسته کله قوچی در غلظت 1000 میکروگرم بر میلی­لیتر مانع رشد لاکتوباسیل‌ و استافیلوکوکوس شد. در غلظت‌های پایین­تر، همه باکتری­های مورد آزمایش رشد کردند. عصاره اتانولی پوست سبز پسته کله قوچی نیز در هیچ کدام از غلظت­های مورد نظر نتوانست مانع رشد استافیلوکوکوس اورئوس شود. در محیط کشت­های حاوی عصاره آبی پوست سبز پسته فندقی نیز هیچ کدام از غلظت‌ها مانع رشد باکتری‌های مورد آزمایش نشد. عصاره اتانولی پوست سبز پسته فندقی نیز در غلظت‌های 500 و 1000 میکروگرم بر میلی لیتر مانع رشد باکتری‌های گرم مثبت شد.

نتایج مربوط به اثر عصاره آبی پوست سبز دورقم پسته در غلظت‌های 1000، 2000، 4000 و 8000 میکروگرم بر میلی لیتر بر رشد باکتری‌های گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس، لاکتوباسیل، انتروکوکوسو باکتری‌های گرم منفیسالمونلا، اشرشیاکلی، و کلبسیلا در جدول 3 ارائه شده است. عصاره هر دو رقم پسته در غلظت بالاتر از 2000میکروگرم بر میلی لیتر سبب مهار رشد باکتری‌های گرم مثبت شدند. عصاره هر دو رقم پسته در غلظت‌های 4000 و 8000 میکروگرم بر میلی­لیتر سبب مهار رشد باکتری‌های گرم منفی شد.

نتایج مربوط به تأثیر جیره‌های آزمایشی بر وزن بدن، مصرف خوراک و ضریب تبدیل جوجه‌های گوشتی در جدول 4 ارائه شده است. اثر تیمارهای آزمایشی بر افزایش وزن بدن در طی دوره‌‌های آغازین و پایانی اثر نداشت ولی در 24 روزگی تیمار حاوی 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره آبی کله قوچی نسبت 400 میلی­گرم بر کیلوگرم آن افزایش وزن بالاتری نشان داد (05/0>P). عصاره‌های آبی دو رقم کله­قوچی و فندقی تأثیری بر مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک در دوره­های آغازین، رشد و پایانی نداشتند.

اجزای لاشه: اثر استفاده از عصاره آبی دو رقم پسته کله قوچی و فندقی بر راندمان لاشه و وزن نسبی اجزای لاشه جوجه‌های گوشتی تغذیه شده با جیره‌های عصاره آبی پوست سبز پسته در سنین 26 و 46 روزگی در جدول 5 ارائه شده است. نتایج نشان داد که افزودن عصاره آبی پوست سبز پسته بر راندمان لاشه و وزن نسبی اجزای لاشه در 26 و 46 روزگی اثر نداشت. از نظر عددی بالاترین میزان راندمان لاشه در هر دو سن 26 و 46 روزگی در تیمار 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره فندقی مشاهده شد. وزن نسبی سایر اجزای لاشه شامل قلب، پانکراس، کبد و صفرا نیز تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت.

نتایج نشان داد وزن نسبی اندام­های لمفاوی نیز تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت (جدول 6). از طرف دیگر درصد چربی بطنی در سن 46 روزگی اختلاف معنی‌داری مشاهده شد (05/0>P). افزایش درصد چربی بطنی بین تیمار 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره آبی فندقی نسبت به تیمار شاهد منفی نمایان شده است.

نتایج مربوط به تأثیر عصاره آبی پوست سبز پسته بر غلظت لیپیدهای پلاسمای خون جوجه‌های گوشتی در جدول 7 ارائه شده است.  تیمارهای آزمایشی بر غلظت تری­گلیسرید در هر دو سن 24 و 46 روزگی اثر داشت (05/0>P). غلظت کلسترول خون، در 46 روزگی نشان می­دهد که در شاهد منفی، غلظت کلسترول خون در مقایسه با سایر تیمارها بالاتر بود (05/0>P). ولی در 24 روزگی از نظر آماری بین میانگین‌های اختلافی مشاهده نشد. افزودن عصاره آبی پوست سبز پسته به جیره خوراکی باعث تغییر غلظت LDL در سن 46 روزگی شد (05/0>P). در حالی که در 26 روزگی غلظت LDL و غلظت HDL در 26 و 46 روزگی تفاوتی نشان نداد. غلظت LDL خون در 46 روزگی تحت تأثیر تیمار حاوی 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره آبی پوست سبز پسته فندقی و 200  عصاره کله قوچی نسبت به شاهد منفی کاهش یافت (05/0>P).

داده­های مرتبط با اثر تیمارهای آزمایشی بر گلوکز پلاسمای خون جوجه­های گوشتی آلوده با استافیلوکوکوس اورئوس در جدول 8 ارائه شده است. نتایج نشان داد در غلظت گلوکز تیمار­های آزمایشی در سنین 26 و 46 روزگی تفاوت معنی‌دار آماری مشاهده نشد. غلظت پروتئین تام خون در سن 46 روزگی تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت (05/0>P) به نحوی که این تفاوت میان تیمارهای 400 عصاره کله قوچی و 400 میلی گرم بر کیلوگرم فندقی با تیمار شاهد منفی مشاهده شد ولی غلظت پروتئین تام تیمارهای آزمایشی در سن 26 روزگی تفاوتی نداشت. تغییرات میزان فعالیت آنزیم‌های ترانسفراز کبدی AST و ALT پلاسمای خون جوجه‌های گوشتی تغذیه شده با جیره‌های حاوی عصاره آبی پوست سبز پسته رقم کله قوچی و فندقی در جدول 8 ارائه شده است. در سن 26 روزگی، میزان فعالیت آنزیم  AST در تیمار 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره کله قوچی  نسبت به 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره فندقی پایین‌تر بود (05/0>P). و در سن 46 روزگی میزان فعالیت آنزیم  ALT در تیمار 400 عصاره کله قوچی و 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره فندقی نسبت به تیمارهای شاهد منفی و مثبت و تیمار 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره کله قوچی بالاتر بود. افزایش فعالیت آنزیم AST در 26 روزگی در جوجه­های تغذیه شده با تیمار 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره فندقی می­تواند بیانگر اختلال در عملکرد کبد باشد.

داده‌های مربوط به عیار پادتن علیه گلبول قرمز گوسفندی (SRBC) در جدول 9 ارائه شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد عیار پادتن تام بر ضد SRBC در 24 و 46 روزگی تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت در 24 روزگی، تیمارهای حاوی سطوح 200 و 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره آبی پوست سبز پسته فندقی نسبت به شاهد مثبت بالاتر بود در 46 روزگی نیز تیمارهای حاوی سطوح 200 و 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره پسته کله قوچی نسبت به تیمار شاهد مثبت افزایش یافت (05/0>P). هر چند عیار ایمنوگلوبین‌های M و  G در 24 و 46 روزگی تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی تغییر معنی‌داری نشان نداد.

در این آزمایش، اثر تیمارهای آزمایشی بر جمعیت میکروبی بخش ژژنوم روده باریک جوجه‌های گوشتی در جدول 10 ارائه شده است. نتایج نشان داد جمعیت باکتریایی تام در تیمارهای تغذیه شده با عصاره آبی پوست سبز پسته فندقی در مقایسه با شاهد کاهش یافت. جمعیت لاکتوباسیل‌ها در تیمار شاهد مثبت نسبت به شاهد منفی کاهش یافت (05/0>P).  جمعیت لاکتوباسیل‌ها از لحاظ عددی در تیمار 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره آبی پوست سبز پسته فندقی نسبت به سایر تیمارها کاهش نشان داد.

بحث

با توجه به تأثیر منفی عصاره­های اتانولی هر دو رقم پسته بر باکتری لاکتوباسیلوس که یکی از باکتری‌های مفید دستگاه گوارش جوجه گوشتی محسوب می‌شود و همچنین نتایج آزمایشات پیشین در ارتباط با اثر حلال‌های مختلف شامل آب، اتانول، استون، متانول، اتیل­استات، 2- پروپانول، متانول/آب (70/30)، اتانول/آب (70/30)، متانول/آب/اسید استیک (70/30/1) و اتانول/آب/اسید استیک (70/30/1) بر بازده استخراج ترکیبات فنولیک از پوست سبز پسته (37،38) آب به­عنوان حلال مناسب­تر جهت عصاره گیری از پوست سبز پسته انتخاب شد. عصاره هر دو رقم پسته در غلظت بالاتر از 2000 میکروگرم بر میلی لیتر سبب مهار رشد باکتری‌های گرم مثبت شدند. عصاره هر دو رقم پسته در غلظت‌های 4000 و 8000 میکروگرم بر میلی­لیتر سبب مهار رشد باکتری‌های گرم منفی شد. به طور کلی باکتری‌های گرم منفی نسبت به گرم مثبت­ در برابر ترکیبات فنولیک مقاوم­تر هستند که این تفاوت شاید به دلیل تفاوت در ساختمان دیواره سلولی آن­ها باشد (31). در آزمایشی اثر خصوصیات ضد میکروبی عصاره­های متانولی پوست سبز پسته در برابر ریزسازواره­های اشرشیاکلی، سالمونلا تیفی موریوم، سودوموناس ائروژنس، استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سرئوس، کاندیدا آلبیکنس و نوروسپورا اینترمدیا مورد بررسی قرار گرفت که نتایج انتشار دیسکی نشان داد که در مورد تمام رقم‌های آزمایش شده باکتری‌های گرم مثبت نسبت به باکتری‌های گرم منفی و قارچ‌ها حساس‌تر هستند (38) که با یافته­های محققین دیگر نیز هم­خوانی دارد (32). عصاره متانولی حاصل از رقم کله قوچی در مورد دو باکتری باسیلوس سرئوس و استافیلوکوکوس اورئوس بیشترین اثر ضد میکروبی را نشان داد که با رقم‌های دیگر اختلاف داشت (37). با توجه به این­که باسیلوس سرئوس و استافیلوکوکوس اورئوس می­توانند چند نوع سم تولید کند که این سم‌ها عامل التهاب روده­ای و در نتیجه ایجاد بیماری­ها و مسمومیت غذایی در تعداد زیادی از کشورها هستند اهمیت بالایی دارد (32، 6). گزارش شده است که اثر ضدمیکروبی ترکیبات فنولیک وابسته به غلظت است. در غلظت‌های پایین، ترکیبات فنولیک بر فعالیت آنزیم‌ها به ویژه آنزیم‌هایی که در ارتباط با تولید انرژی هستند اثر می‌گذارند، در صورتی که در غلظت‌های بالاتر، ترکیبات فنولیک باعث  غیرطبیعی شدن پروتئین‌ها می­شوند (36). اثر ترکیبات فنولیک بر رشد میکروب‌ها و تولید سم می‌تواند به قابلیت ترکیبات فنولیک در تغییر پذیری دیواره سلولی و خروج ماکرومولکول­ها از درون سلول مرتبط باشد. از طرف دیگر این ترکیبات می‌توانند با پروتئین‌های غشاء واکنش داده و باعث تغییر شکل این پروتئین‌ها و به تبع آن تغییر در عملکرد آن‌ها شوند. ترکیبات فنولیک احتمالاً سازوکار یکسانی در مواجهه با میکروب‌ها ندارند و ممکن است هدف‌های مختلفی در ارتباط با اثر ضد‌میکروبی آن‌ها وجود داشته باشد (9) اسید تانیک، ترکیبات پلی‌فنلی و رزرواتول از تولید انتروتوکسین A ممانعت می‌نمایند و بنابراین استفاده از مواد خوراکی دارای این ترکیبات می‌تواند از رشد و تولید استافیلوکوکوس ممانعت نماید (41).

عصاره آبی پوسته سبز پسته فقط در 24 روزگی در سطح 200 میلی گرم بر کیلوگرم (ppm) عصاره آبی کله قوچی نسبت به 400 میلی‌گرم در کیلو‌گرم آن افزایش وزن بالاتری نشان داد (05/0>P) ولی تیمارهای آزمایشی بر مصرف خوراک و ضریب تبدیل اثر نداشت. افزودن عصاره پوست پسته به خوراک ماهی کپور بر میانگین افزایش وزن، مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک اثر ندارد (30). افزودن 5/1 درصد پوست سبز پسته به جیره، باعث افزایش وزن نسبت به شاهد در ماهی قزل آلا شد (11). تغذیه جوجه­های گوشتی با عصاره گل راعی نیز تأثیری بر وزن بدن نداشت (13). در مطالعه­ای دیگر، اثر عصاره اکالیپتوس و چند گیاه دارویی دیگر بر عملکرد جوجه­های گوشتی تحت تنش گرمایی مورد بررسی قرار گرفت سطح 100 میلی­لیتر عصاره اکالیپتوس در آب آشامیدنی باعث افزایش وزن بدن، مصرف خوراک و کاهش میزان ضریب تبدیل جوجه­ها شد (2). بنابراین با توجه به وجود مواد موثره پلی فنلی در پوست پسته و از طرف دیگر اثرات ضدباکتریایی عصاره پوست پسته کله قوچی، احتمالاً تغییر محیط مجرای گوارشی، زمینه را برای گوارش و جذب بهتر مواد مغذی فراهم نموده و باعث افزایش وزن بیشتر جوجه­های گوشتی می‌گردد (40). در آزمایشی پودر گل راعی نیز بر وزن نسبی اجزاء لاشه جوجه­های گوشتی تأثیری نداشت که با یافته­های مطالعه حاضر هم­خوانی دارد (26).

در آزمایش حاضر، افزایش درصد چربی بطنی بین تیمار 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره آبی پوست سبز پسته فندقی نسبت به تیمار شاهد منفی نمایان شد. تانن، می­تواند با اتصال پروتئین­ها به سطح داخلی دستگاه گوارش مانع از جذب آن‌ها شده و در نتیجه باعث رسوب چربی در بافت­ گردد (26)، بنابراین احتمال می‌رود ترکیبات تاننی موجود در پوست سبز پسته باعث افزایش چربی بطنی شده باشند. از طرف دیگر استفاده از پوست انار فرآوری شده با اوره باعث کاهش چربی بطنی گردید  (40) که احتمالاً دلیل آن، کاهش فعالیت آنزیم لیپاز پانکراسی و فعالسازی سیستم آبشاری پروتئین کیناز آدنوزین منوفسفات که آنزیم کلیدی در سوخت وساز چربی­هاست باشد (33،40).

استفاده از اکالیپتوس در جیره جوجه گوشتی باعث افزایش غلظت HDL و کاهش غلظت LDL  در خون شد (24). در بلدرچین ژاپنی نیز اکالیپتوس در سطح 5/0 و 25/0درصد جیره باعث کاهش غلظت کلسترول کبد، LDL  و چربی کل خون گردید (20). ترکیبات پلی­فنلی عصاره پوست پسته با اختلال در مراحل جذب و سوخت و ساز چربی در بدن پرنده باعث کاهش غلظت لیپیدهای خون می­گردند (40). احتمال می­رود ترکیبات پلی­فنلی از طریق اثرگذاری بر فعالیت آنزیم 3- هیدروکسی-3متیل گلوتاریل کوآ ردوکتاز و آنزیم استرول- o-آسیل ترانسفراز باعث کاهش میزان جذب کلسترول و افزایش دفع کلسترول و نهایتاً باعث کاهش غلظت کلسترول و تری­گلیسرید خون می­شوند (12)، که با یافته­های مطالعه حاضر مبنی بر کاهش LDL هم‌خوانی دارد.

 در سن 46 روزگی میزان فعالیت آنزیم  ALTدر تیمار 400 عصاره کله قوچی و 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره فندقی نسبت به تیمارهای شاهد منفی و مثبت و تیمار 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره کله قوچی بالاتر بود. افزایش فعالیت آنزیم AST در 26 روزگی در جوجه­های تغذیه شده با تیمار 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره فندقی می­تواند بیانگر اختلال در عملکرد کبد باشد. از جمله وظایف کبد می­توان به ذخیره ویتامین B12، ویتامین A، مس، آهن و عناصر و ترکیبات دیگر، تراوش ترکیبات وابسته به چربی با زنجیر متوسط، کاتابولیسم پروتئین­ها، ساختن موادی مانند لیپوپروتئین، آلبومین و فیبرینوژن برای استفاده در دیگر بخش­های بدن، اشاره نمود. وزن کبد در پستانداران بالغ یک پنجاهم وزن بدن (20 تا 23 گرم در هر کیلوگرم وزن بدن) است (29). با ازبین رفتن یکپارچگی غشای پلاسمایی سلول­های کبد، آنزیم­هایی که در داخل سیتوزول سلول­ها قرار دارند، وارد جریان خون می­شوند که این حالت بهترین شاخص برای مطالعه وضعیت کبدی است (10). آنزیم­های آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) و آلانین آمینوترانسفراز (ALT) به مقدار فراوان در کبد وجود دارند و با آسیب سلول­های کبدی میزان این آنزیم­ها در خون بالا می­رود. این آنزیم­ها در ارزیابی اختلالات کبدی مورد استفاده قرار می‌گیرند. افزایش در فعالیت آنزیم­های فوق منعکس کننده آسیب کبد است. در واقع اختلالات التهابی سلول­های کبدی منجر به افزایش حاد ترانس­آمیناز­ها می­­گردد (14،22).

در بررسی اثر 6 نوع گیاه دارویی روی پاسخ ایمنی جوجه گوشتی گزارش گردید که بالاترین عیار پادتن علیه گلبول قرمز گوسفند در گروه مصرف کننده اکالیپتوس مشاهده گردید (24). در مطالعه دیگری،  نیز گزارش شد که استفاده از 3 گرم پودر برگ اکالیپتوس در جیره مرغ­های تخمگذار تجاری افزایش قابل توجهی در سطح گلوبولین پلاسما، افزایش سلول­های سفید خون و شمارش عیار پادتن در مقایسه با گروه شاهد داشت ولی بر میزان وزن بدن مرغ­ها تأثیری نداشت (1).  به‌طور مشابه با یافته­های مطالعه حاضر، استفاده از عصاره پوست انار به‌دلیل دارا بودن ترکیبات پلی­فنلی باعث افزایش عیار پادتن بر ضد SRBC گردید که دلیل آن اثر مثبت ترکیبات پلی­فنلی بر سامانه ایمنی و افزایش عیار پادتن گزارش شده است (40). ترکیبات پلی فنلی غیرقابل جذب در دستگاه گوارش بر رشد و تکثیر جمعیت میکروبی اثر می­گذارند و باعث تغییر جمعیت میکروبی به سمت میکروارگانیسم­های مفید و تقویت کننده سامانه ایمنی می‌شوند (16).

در مطالعه حاضر به نظر می­رسد کاهش جمعیت لاکتوباسیل­ها طی رقابت با باکتری استافیلوکوکوس اتفاق افتاده است. طبق نتایج به نظر می­رسد افزودن عصاره آبی هر دو رقم باعث افزایش و حفظ لاکتوباسیل­ها در مقایسه با تیمار شاهد منفی شد که با توجه به اثر مثبت لاکتوباسیل­ها می­تواند اثری مطلوب تلقی شود. در شرایط طبیعی پرورش، جمعیت میکروبـی دسـتگاه  گوارش که در مقاومت به عوامل بیمـاریزا نقـش مهمـی دارد، از والدین و محیط به جوجه منتقل می­شـود. امـا در سیســتم جدیــد صــنعت پــرورش طیــور، محــیط تمیــز جوجه­کشی و جداسازی جوجه­هـا از والـدین کـه امـری اجتناب­ناپذیر می­باشد تشکیل جمعیت میکروبـی دسـتگاه گوارش را به تأخیر می­اندازد و به همین دلیـل جوجـه‌هـا نسبت به عوامل بیماریزا حساس هستند (3). آنتی­بیوتیک­ها از طریـق مکانیسـم حـذف رقـابتی بـر جمعیت میکروبـی پرنـدگان مـؤثر هسـتند (25). آنتی­بیوتیک­ها به ­­دلیـل بـه وجـود آوردن سویه­های مقاوم و امکان انتقـال ایـن مقاومـت بـه سـایر گونه­ها به­ویژه در سویه­هـای مشـترک بـین انسـان و دام، ماندگاری بقای دارویی در فرآورده­های دامی مورد استفاده انسان و بـر هـم زدن تعـادل جمعیـت میکروبـی دسـتگاه گوارش مشـکلات جـدی در بهداشـت عمـومی و دامـی به­وجود آورده­اند. به گونه­ای که اکنون توصیه­های زیـادی در جهت عدم استفاده از آنتی­بیوتیک­های محرک رشد در بسیاری از کشورها می­شـود (3،23). ترکیبات متعددی مانند آنزیم­ها، اسیدهای آلی، پروبیوتیک­ها و پری­بیوتیـک­هـا بـه منظـور بهبود سرعت رشد و یا سـلامتی پرنـدگان مـورد اسـتفاده قرار گرفته­اند (34). گیاهان دارویی از مدت زمـان طـولانی اسـت کـه در محصولات غذایی، عطری و درمان­های دارویـی مختلـف مورد استفاده قـرار مـی‎گیرنـد. در سیسـتم‌هـای پـرورش حیوانات اهلی از گذشته متابولیت­های گیاهی به­طور عام و به­عنوان عوامل ضدمیکروبی به‌شمار می­رفته­اند. ممنوعیت و محرومیت­های اخیـر در اسـتفاده از پادزیست­هـای محــرک رشــد ســبب افــزایش تمایــل بــه اســتفاده از فرآورده­های طبیعی با منشأ گیـاهی شـده اسـت (19) استفاده از گیاهان دارویی در بسیاری از کشـورها گسترش یافته است. حدود 25 درصد افراد بزرگسال برای درمان بیماری­های خود در طـی سـال گذشـته از گیاهـان دارویی اسـتفاده کـرده‌انـد (5). در مطالعات پیشین نیز گزارش شده است عصاره پوست پسته، خواص ضدمیکروبی و پاداکشندگی بالایی برخوردار است (4)

 Brooker و Fuller در سال 1975 دریافتند که حضور یک لایه از لاکتوباسیل­ها در اپی تلیوم چینه دان، برای جوجه­ها بسیار سودمند است (8). لاکتوباسیل عمده­ترین میکروارگانیسمی تولید کننده اسید لاکتیک است و به‌هنگام شروع تغذیه حیوان،pH  محیط چینه­دان را تا حدود 5/5 کاهش می­دهد. لاکتوباسیل قدرت مهار کنندگی و از بین برندگی باکتری‌های اشرشیاکلی موجود در  چینه‌دان و بعضی کلنی­های باکتریایی بخش­های ابتدایی روده باریک را دارند. تخمیر میکروبی نشاسته در چینه‌دان جوجه­ها اتفاق می­افتد ولی به‌واسطه افت pH، هضم الیاف در این اندام مشاهده نمی­شود (15).

نتیجه‌گیری: عصاره اتانولی پوست سبز هر دو رقم پسته باعث ممانعت از رشد باکتری­های لاکتوباسیلوس و انتروکوکوس گردید ولی بر استافیلوکوکوس اثر نداشت ولی عصاره آبی هر دو رقم پسته باعث ممانعت از رشد استافیلوکوکس اورئوس شد. به همین دلیل در مرحله حیوانی از عصاره آبی پوست سبز پسته استفاده شد. افزودن عصاره آبی پوست سبز پسته در سطح 200 میلی­گرم در کیلوگرم می­تواند باعث بهبود نسبی وزن (از لحاظ عددی) در دوره رشد و پایانی در مقایسه با شاهد مثبت و منفی شود و افزودن  سطح 400 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره آبی فندقی می­تواند کاهش LDL (نوعی کلسترول نامطلوب) را نسبت به تیمار شاهد منفی باعث شود و استفاده از عصاره آبی هر دو رقم باعث افزایش و حفظ لاکتوباسیل‌ها در مقایسه با تیمار شاهد منفی شد که با توجه به اثر مثبت لاکتوباسیل‌ها می­تواند اثری مطلوب تلقی شود.

سپاسگزاری

نویسندگان از دانشگاه بیرجند به جهت حمایت مالی در جهت اجرای طرح کمال سپاس را دارند.

تعارض منافع

بین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است.

References

  1. References

     

    1. Abd El-Motaal, A.M., Ahmed, A.M.H., Bahakaim, A.S.A., Fathi, M.M. (2008). Productive performance and immunocompetence of commercial laying hens given diets supplemented with eucalyptus. Inter J Poult Sci, 7(5), 445-449. https://doi.org/10.3923/ijps.2008.445.449
    2. Abdur-Rahman, A.F., Abdelqader, A. (2013). Effect of Salix babylonica, Populus nigra and Eucalyptus camaldulensis Extracts in drinking water on performance and heat tolerance of broiler chickens during heat stress. AEJAES, 13(10), 1309-1313. https://doi.org/10.5829/idosi.aejaes.2013.13.10. 76143
    3. Afsharmazandaran, N., Rajab, A. (2002). Probiotics the Scientific Basis. Nourbakhsh Publisher, Tehran, Iran. p. 390. (Translated, In Persian).
    4. Benhammou, N., Bekkara, F.A., Panovska, T.K. (2008). Antioxidant and antimicrobial activities of the Pistacia lentiscus and Pistacia atlantica extracts. Afr J Pharmacol, 2, 22-8.
    5. Bent, S., Ko, R. (2004). Commonly used herbal medicies in the United States: a review. Amer J Medicine, 116, 478-485. https://10.1016/j.amjmed.2003.10.036 PMID: 15047038
    6. Bhunia, A.K. (2008). Bacillus cereus and Bacillus anthracis. Foodborne Microbial Pathogens. Mechanisms and Pathogenesis. Springer, West Lafayette, Indiana. p. 135-148.
    7. Bozorgmehrifard, M.H., Shjaedost, B., Akbari, A., Kalidary, Gh. Shikhi, N. (1996). The guidance of poultry diseases. The Education and Research of Kosar Economic Organization. (In Persian). p. 42-47.
    8. Brooker, B.E., Fuller, R. (1975). Adhesion of lactobacilli to chicken crop epithelium. J Ultrastructure Res, 52, 21. https://doi.org/10.1016/S0022-5320(75)80019-0
    9. Davidson, P.M., Sofos, J.N., Branen, A.L. (2005). Antimicrobials in Food. CRC press, Taylor & Francis, Boca Raton, FL. p. 155-182.
    10. Ebrahimi, S., Sadeghi, H., Pourmahmoudi, A., Askariyan, S.H., Askari, S.  (2011). Protective effect of zizphus vulgaris extract, on liver toxicity in laboratory rats. Armaghan Danesh J, 2, 172-180.
    11. Ebrahimidorcheh, A., Motamedi, J., Shafiei Hasanabadi, F., Motaghi A., Pirali, A. (2014).  Effect of different levels pistachio hull (Pistacia vera) on the growth and some biochemical and hematological properties of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). J Fisheries Sci Technol, 3, 13-24. (In Persian).
    12. Esmaillzadeh, A., Tahbaz, F., Gaieni, I., Alavi-Majd, H., Azadbakht, L. (2004). Concentrated pomegranate juice improves lipid profiles in diabetic patients with hyperlipidemia. J Med Food, 7, 305-308. https://doi.org/10. 1089/jmf.2004.7.305 PMID: 15383223
    13. Feizi, A., Nazeri, M. (2011). Evaluation the effect of Hypericum perforatum dried extract on antibody titer obtained from Newcastle vaccine in broiler chicks. Austr J Basic Appl Sci, 5(9), 1261-1265.
    14. Foreston, W.C., Tedesco, F.J., Starnes, E.C., Shaw, C.T. (1985). Marked elevation of serum transaminase activity associated with extrahepatic biliary tract disease. J Clini Gastroenterol, 7(6), 502-505. https://doi.org/10.1177/2324 709616651092
    15. Fuller, R. (1977). The importance of lactobacilli in maintaining normal microbial balance in the crop. Br Poult Sci, 18, 85-94. https://doi.org/10.1080/00071667708416332 PMID: 20197
    16. Gessner, D., Ringseis, R., Eder, K. (2017). Potential of plant polyphenols to combat oxidative stress and inflammatory processes in farm animals. J Anim Physiol Anim Nutr, 101, 605-628. https://doi.org/10.1111/jpn.12579 PMID: 27456323
    17. Goli, A.H., Barzegar, M., Sahari, M.A. (2005). Antioxidant activity and total phenolic compounds of pistachio (Pistachia vera) hull extracts. Food Chem, 92, 521-525. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2004.08.020
    18. Gourine, N., Yousfi, M., Bombarda, I., Nadjemi, B., Stocker, P., Gaydou, E.M. (2010). Antioxidant activities and chemical composition of essential oil of pistacia atlantica from algeria. Indust Crops Prod, 31, 208- 203. https://doi.org/10.1016/j. indcrop.2009.10.003
    19. Greathead, H. (2003). Plants and plant extracts for improving animal productivity. Proceedings of the Nutrition Society, 62, 279-290. https://doi.org/10.1079/PNS2002197
    20. Hassan, M.S.H., El Sanhoury, M.H., Ali, W.A.H., Ahmed, A.M H. (2011). Effect of using eucalyptus leaves as natural additives on productive, physiological, immunological and histological performance of laying Japanese quail. Egypt Poult Sci, 31, 305-329.
    21. Hosseini-Vashan, S.J. (2016). Poultry Diseases Influenced by Gastrointestinal Health, Traditional Treatments and Innovative solution. University of Birjand Publisher. Birjand, Iran. p. 45-60. (In Persian).
    22. Hultcrantz, R., Glaumann, H., Lindberg, G., Nilsson, L.H. (1986). Liver investigation in 149 asymptomatic patients with moderately elevated activities of serum aminotransferases. Scand J Gastroenterol, 21(1), 109-113. https://10.3109/00365 528609034632 PMID: 3952445
    23. Jahantigh, M., Salehi, M. (2014). The Poultry Diseases and Control of Them. Vagheh Publisher. Tehran, Iran. p.  52-89. (In Persian).
    24. Karimi, B., Rahimi, Sh., Karimi Torshizi, M.A. (2015). Comparing the effects of six herbal extracts and antibiotic virginiamycin on immune response and serum lipids in broiler chickens. Iran J Medicinal Aromatic Plants, 31, 177-184. (In Persian).
    25. Knarreborg, A., Simon, M.A., Engberg, R.M., Jenson, B.B., Tannock, G.W. (2002). Effects of dietary fat source and subtherapeatic levels of antibiotics on the bacterial community in the ileum of broiler broiler chickens at various ages. Appl Envir Microbiol, 68, 5918-5924. https://doi.org/10.1128/aem.68.12.5918-5924.2002 PMID: 12450811
    26. Landy, N., Ghalamkari, G.H., Toghyani, M. (2012). Evaluation of St John's Wort (Hypericum perforatum L.) as an antibiotic growth promoter substitution on performance, carcass characteristics, some of the immune responses, and serum biochemical parameters of broiler chicks. J Med Plant Res, 6(3), 510-515. https://doi.org/10.1.1.876.4069
    27. Leite, A.M., Lima, E.O., Souza, E.L., Trajano, V.N., Medeiros, I.A. (2007). Inhibitory effect of β-pinene, α-pinene and eugenol on the growth of potential infectious endocarditis causing Gram-positive bacteria. Rev Bras Ciências Farm, 43(1), 6-21. http://doi.org/10.1590/S1516-93322007000100015
    28. Macfaddin, J.F. (1985). Media for isolation- cutivaton- indentification- maintenance bacteria. J Basic Microbiol, 26(4), 240. https://doi.org/10.1002/jobm.3620260414
    29. Mostaghni, Kh. (1997). Comparative Pathophysiology of Gastrointestinal in Mammalian. University of Tehran, Tehran. p. 112-195.
    30. Motamedi‐Tehrani, J., Ebrahimi‐Dorcheh, E., Goli, S. (2016). Effect of pistachio (Pistacia vera) hull extract on growth performance, body composition, total phenolic compound and fillets peroxide value of common carp, Cyprinus carpio. Aquacul Nutr, 22, 479-484. https://doi.org/10.1111/anu.12267
    31. Negi, P., Jayaprakasha, G., Jena, B. (2003). Antioxidant and antimutagenic activities of pomegranate peel extracts. Food Chem, 80, 393-397. https://doi.org/10.1111/j.1365-2621.2003.tb09669.x
    32. Oliveira, I., Sousa, A., Ferreira, I.C.F.R., Bento, A., Estevinho, L., Pereira, J.A. (2009). Total phenols, antioxidant potential and antimicrobial activity of walnut (Juglans regia L.) green husks. Food Chem Toxicol, 46, 2326–2331. https://doi.org/10.1016/j.fct.2008.03.017 PMID: 18448225
    33. Park, M., Cho, H., Jung, H., Lee, H., Hwang, K.T. (2014). Antioxidant and anti‐inflammatory activities of tannin fraction of the extract from black raspberry seeds compared to grape seeds. J Food Biochem, 38, 259-270. https://doi.org/10.1111/jfbc.12044
    34. Patterson, T.A., Barkholder, K.M. (2003). Application of prebiotics and probiotics in poultry production. Poult Sci, 82, 627-637. https://doi.org/10.1093/ps/82.4.627 PMID: 12710484
    35. Pesian, M., Taghizadeh, M. (2001). The Method of Quality Control of Medicinal Herb. Jihad Publication Institute. Tehran, Iran. p. 126-133. (In Persian).
    36. Prindle, R.F., Wright, E.S. (1977). Phenolic Compounds. In: Disinfection, Sterilization and Preservation.  Block, S.S. (ed.). Philadelphia: Lea & Febiger. p. 56–67.
    37. Rajaei, A., Barzegar, M., Mobarez, A.M., Sahari, M.A., Esfahani, Z.H. (2010). Antioxidant, anti-microbial and antimutagenicity activities of pistachio (Pistachia vera) green hull extract. Food Chemical Toxicol, 48, 107-112. https://doi.org/10.1016/j.fct.2009.09.023 PMID: 19781589
    38. Rajaei, A., Barzegar, M., Sahari, M.A. (2011). Investigation on antioxidative and antimicrobial activities of pistachio (Pistachia vera) green hull extracts. JFST, 8, 111-120. (In Persian).
    39. Shakeri, P., Fazaeli, H. (2007). Effect of using of different levels of pistachio hull in lamb ration. Iran Agr Sci J, 38, 524-529. (In Persian).
    40. Sharifian, M., Hosseini-Vashan, S.J., Nasri, M.F., Perai, A.H. (2019). Pomegranate peel extract for broiler chickens under heat stress: Its influence on growth performance, carcass traits, blood metabolites, immunity, jejunal morphology, and meat quality. Livest Sci, https://doi.org/10.1016/j.livsci. 2019.06.021
    41. Shimamura, Y., Hirai, C., Sugiyama, Y., Shibata, M., Ozaki, J., Murata, M., Ohashi, N., Masuda, S. (2017). Inhibitory effects of food additives derived from polyphenols on staphylococcal enterotoxin a production and biofilm formation by Staphylococcus aureus. Biosci Biotechnol Biochem, 81(12), 2346-2352. https://doi.org/10.1080/0916 8451.2017.1395681 PMID: 29098937
    42. Trout, J.M., Mashaly, M.M., Siegel, H.S. (1996). Changes in blood and spleen lymphocyte populations following antigen challenge in immune male chickens. Br Poult Sci, 37, 819- 827. https://doi.org/10.1080/00071669608417911 PMID: 8894226
    43. Yang, Y., Iji, P.A., Kocher, A., Mikkelsen, L.L., Choct, M. (2008). Effects of mannanoligosac-charide and fructo-oligosaccharide on the response of broilers to pathogenic Escherichia coli challenge. Br Poult Sci, 49(5), 550-9. https://doi.org/10.1080/00071660802290408 PMID: 18836901
Journal of Veterinary Research
Volume 75, Issue 4
December 2021
Pages 418-430

Files

Share

How to cite

Statistics