Isolation and Identification of Siahrood European Chub (Squalius cephalus Linnaeus, 1758) Parasites, Mazandaran Province

Document Type : Aquatic Animal Health Management

Authors

1 Department of Aquatic Animal Health, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, Islamic Azad University Qhaemshahr Branch, Quaemshahr, Iran

Abstract

BACKGROUND: European chub (Squalius cephalus) is a member of Cyprinidae family and is classified as fresh water fishes which live in a group in roaring rivers. Siahrood runs from the south east to the Caspian Sea.
OBJECTIVES: The main objective of this study was determination and identification of parasites of European chub in the Siahrood river.
METHODS: In the current study, a total number of 96 fishes with average weight of 42 ± 3 gr and average length of 15 ± 1 cm were collected during winter, spring, summer and autumn 2015. The collected fishes were transported to parasitology lab with oxygenated plastic bags and were kept in aquarium till examination. Sample collection was conducted from skin, gills, fins and eyes and prepared wet mount was studied with optical microscope. Samples which are positive for presence of parasite were fixed and identified at the level of genus or species by biometric characterization and identification keys.
RESULTS: In the present study, 6 species of endo parasites and ecto parasites were detected from different organs of Siahrood’s European chubs that included: 2 protozoan species from gills, Ichthyophthirius multifiliis with the highest positive samples in summer; Trichodina sp. with the highest positive samples in spring; 1 Myxozoa species from the intestine, Myxobolus  muelleri with the highest positive samples in winter; 3 Monogenea species, Dactylogyrus vistulae and Diplozoon paradoxum from the gills with highest positive samples at autumn and summer respectively; Gyrodactylus mutabilitas from the gills and the skin with the highest positive samples in summer.
CONCLUSIONS: It seems the major factors affecting the variable presence of parasites in different seasons are ecological and environmental variation of the river in different seasons and the effects of these changes on fishes physiology and parasites life cycle.

Keywords


مقدمه

 سیاهرود یکی از رودخانه­‌های بخش جنوب شرقی حوزه آبریز دریای خزر است که جزئی از منطقه جغرافیایی سارماتیان بوده و بین دو حوزه آبریز تالار (در غرب) و تجن (در شرق) واقع شده است. آب این رودخانه از طریق رودخانه‌های فرعی، آب‌های زیر زمینی و نزولات جوی تأمین شده، اما شاخه اصلی رودخانه سیاهرود از روستای پرچینک شروع شده که پس از الحاق با رودخانه‌های فرعی در حوالی صیدگاه لاریم به دریای خزر می‌ریزد. در ارتفاعات، رودخانه کم عمق، شفاف، پر پیچ و خم با بستری قلوه سنگی می­‌شود و میزان اکسیژن محلول آن زیاد بوده و در نواحی نزدیک به دشت با ورود انواع آلاینده‌های شهری مثل فاضلاب‌ها و آلاینده‌های صنعتی ناشی از کارخانجات، برداشت بیش از حد آب رودخانه جهت مصارف کشاورزی، ایجاد سدهای متعدد خاکی در مسیر آن و صید بی رویه کیفیت فیزیکوشیمیایی آب دچار تغییر شده و در پی آن تنوع و پراکنش آبزیان رودخانه را تحت تأثیر قرار گرفته است. گیاهان آبزی رودخانه را اغلب گیاهان حاشیه‌ای و غوطه ور تشکیل می‌دهند و به ندرت گیاهان برگ شناور مشاهده می‌شوند (35).

از ماهیان ساکن رودخانه می­توان به ماهی سفید رودخانه‌ایی (Squalius cephalus) یکی از اعضاء خانواده کپور ماهیان اشاره نمود. این ماهی جزء ماهیان آب شیرین می‌­باشد که به صورت دسته جمعی در رودخانه­هایی که دارای جریان سریع هستند زندگی می‌کند. در آب‌های ساکن، بچه ماهیان به صورت گله‌ای در نزدیک ساحل زندگی کرده و ماهیان بالغ در سطح آب دیده می‌شوند. ماهیان سفید رودخانه‌ایی در دوران لاروی از زئوپلانکتون‌ها تغذیه نموده (37) و بچه ماهیان از کرم‌‌ها، سخت‌پوستان کوچک، لارو حشرات، حشرات غیر آبزی، نرم‌تنان و گیاهان آبزی تغذیه می‌ کنند. با افزایش سن ماهیان، رژیم غذایی آن‌ها معطوف به تخم سایر ماهیان، بچه ماهیان، میگو‌ها، قورباغه‌ها و حتی رویش‌­های گیاهان آبزی می ‌شود (9). زمان تخم ریزی ماهی سفید رودخانه‌ایی برحسب دمای آب در ماه‌های فروردین تا خرداد است، تخم‌ها به گیاهان آبزی و سنگ‌ها می‌چسبند و دوره انکوباسیون تخم‌ها حدود یک هفته است (1).

این ماهی از جزایر بریتانیا به سوی شرق گسترش داشته و تا ترکیه و عراق و نیمه شمالی ایران، کل حوزه دریای خزر و زهکش‌های دریای آرال گزارش شده است. در ایران نیز این ماهی از رودخانه‌های جنوبی سواحل دریای خزر، مرداب انزلی، حوزه دریاچه نمک، حوزه ارومیه، دریاچه زریوار، حوزه اصفهان، حوزه فرات، رودخانه‌های اترک، کرج، شور، ابهر، قره چای و قم، مارون، بالادست کارون، میانه خرسان، دز، میانه و بالادست کرخه، سیمره، کشکان و گاماسیاب یافت می‌شود. ماهی سفید رودخانه‌ایی در لیست ماهیان با ارزش اقتصادی در بسیاری کشورها نظیر ترکیه قرار دارد. در ایران نیز در برخی مناطق کشور من الجلمه استان کردستان مصرف غذایی دارد (3،33).

تاکنون مطالعات متعددی بر روی انگل­‌های ماهیان آب شیرین ایران از جمله ماهی سفید رودخانه‌ایی انجام شده و نتایج آن‌ها در مقالات علمی و گزارشات معتبر ارائه شده­‌اند. اولین بار Molnar و Jalali در سال 1992 مونوژن Dactylogyrus vistulaeرا از آبشش ماهی مذکور در سفید رود جدا سازی نموده و Shamsi و همکاران در سال 1997 نیز آلودگی ماهیان سفید رودخانه‌ایی شیرود را به دیژن Clinostomum complanatum گزارش کردند (36، 26). سپس Jalali در سال 1998 در طی بررسی انگل‌ها و بیماری‌های انگلی ماهیان آب شیرین ایران، انگل مونوژن  Dactylogyrus microcanthus را از آبشش این ماهی گزارش نمود (20). در همین زمان Masumian و Pazooki در سال 1998 آلودگی به میکسوزوآ را در چند گونه از ماهیان مازندران و گیلان بررسی نموده و موفق به جداسازی Myxobolus minutusاز عضله و آبشش و Myxobolus muelleri  از عضلات این ماهی شدند (23). پس از آن Pazooki در سال 2000 طی بررسی انگل‌های نماتود برخی ماهیان آب­‌های شیرین استآن‌های گیلان و مازندران نماتود Rhabdochona denudateرا از روده ماهیان سفید رودخانه‌ایی تجن یافتند (31). Mirhasheminasab و Pazooki در سال 2002 آلودگی‌های انگلی ماهیان سد مهاباد را مورد بررسی قرار داده و سخت­ پوستان انگل خارجی Ergasilus peregrinus، Tracheliastes polycolpusو Lernaea cyprinaceaرا به ترتیب از سطح بدن و آبشش ماهیان سفید رودخانه‌ایی جداسازی نمودند (25). Jalili و همکاران در سال 2004 نیز در بررسی انگل‌‌های مونوژن آبشش ماهیان رودخانه زاینده رود تک یاخته مژه­دار Ichthyophthirius multifiliisرا بر روی آبشش این ماهی یافتند (19). Pazooki و همکاران در سال 2005 انگل‌های Lamproglena compacta  وErgasilus peregrnus  و Lernaea cyprinacea را از آبشش ماهیان سفید رودخانه‌ایی در برخی منابع آبی استان زنجان گزارش نمودند (30). Jalali و Barzegar در سال 2005 نیز در بررسی انگل‌های آبشش ماهیان معرفی شده و بومی دریاچه سد وحدت کردستان یک گونه ناشناخته از جنس Trichodina  را از آبشش ماهی سفید رودخانه‌ایی این دریاچه یافتند (18). سپس Miar و همکاران در سال 2007 در بررسی آلودگی انگلی ماهیان دریاچه ولشت و رودخانه چالوس انگل تک یاخته Chilodonella hexasitica  را بروی پوست ماهی سفید رودخانه‌ایی گزارش نموده (24). Daghigh Roohi و همکاران در سال 2015 اولین مورد از آلودگی ماهی سفید رودخانه‌ایی به انگل Pomphorhynchus laevis را از رودخانه گم آسیاب استان همدان جدا نمودند (6). 

از آنجایی که انگل ها، بیانگر بسیاری از جنبه‌های زیستی میزبان خود از جمله نحوۀ تغذیه، مهاجرت و فیلوژنی آن بوده و شاخص مستقیمی از چگونگی کیفیت محیط می‌­باشند، شناسایی و بررسی میزان آلودگی انگلی آن‌ها از جنبه بوم سازگانی و زیست محیطی حائز اهمیت است. بنابراین با توجه اهمیت بوم سازگان رودخانه سیاهرود در استان مازندران در این تحقیق اقدام به شناسایی فون انگلی ماهیان سفید رودخانه‌ایی سیاهرود در استان مازندران می‌گردد.

مواد و روش‌کار

جمع آوری ماهیان: در مجموع 96 نمونه ماهی با میانگین وزنی 3±42 گرم و میانگین طولی 1±15 سانتی متر در طی فصول زمستان 1393 و بهار، تابستان و پاییز 1394 از رودخانه سیاهرود به وسیله تور پره صید شده و سریعاً درون کیسه‌های پلاستیکی پر از آب محل صید و حاوی اکسیژن در جعبه‌های حمل نمونه عایق به آزمایشگاه گروه بهداشت و بیماری‌های آبزیان دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران منتقل شدند. نمونه‌های منتقل شده در همان روز انتقال، تحت بررسی قرار گرفتند. شناسایی گونه­های ماهیان براساس کلیدهای شناسایی Coad در سال 1998 انجام گردید (5).

بررسی انگل ها: پس از بیهوش کردن ماهیان به روش انسانی (روش ضربه سر) ابتدا نسبت به بیومتری (طول استاندارد، وزن، سن، جنسیت) و ارزیابی رفتارها و علائم غیر طبیعی آن‌ها اقدام گردید. ضایعات ماکروسکوپی، به ‌منظور بررسی حضور انگل­های ماکروسکوپی نظیر زالو، لرنه­آ یا شپشک ­ها، پوست، باله­‌ها و آبشش ماهیان به وسیله ذره بین (بزرگنمایی 4-2 برابر) بررسی شده و در مرحله بعد، با نمونه برداری و تهیه لام مرطوب از پوست، باله‌ها، آبشش و چشم ماهیان بررسی ‌های میکروسکوپی صورت پذیرفته و نمونه­ها به کمک میکروسکوپ نوری با بزرگنمایی 4 تا 10 برابر شیئی جستجو گردیدند. به علاوه بررسی‌های انگل شناسی بر روی محوطه بطنی و دستگاه گوارش نیز انجام گردید،  برای این منظور ابتدا محتویات روده ماهیان به طور جداگانه درون الک 100 میکرومتر تخلیه و پس از شستشو در داخل یک پلت بوسیله استرئومیکروسکوپ مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات بیومتری و بررسی‌های انگل شناسی ماهیان در فرم­های تهیه شده ثبت گردیدند.

تثبیت نمونه‌های انگلی با استفاده از دستورالعمل‌های Fernando و همکاران در سال 1972 و Gussev در سال 1983 انجام شده (15، ‌11) و  عکسبرداری از انگل‌ها توسط دوربین دیجیتال (Sony, SSC-DC80P- microscope digital camera) نصب شده بر روی میکروسکوپ (LABOVAL 4) با بزرگنمایی‎های 10، 40 و 100 انجام و اندازه گیری متغیرهای تشخیصی بر روی تصاویر ثبت شده توسط دوربین دیجیتال، با استفاده از نرم‎افزار Axiovision  صورت گرفت. شناسایی انگل­ها با مقایسه اندازه­‌های به دست آمده از متغیرهای تشخیصی نمونه­‌های انگلی با کلید های شناسایی انگلی Gussev در سال 1985، Pavlovskaya-Bychovskaya در سال 1962، Yamaguti   در سال 1961،Lom   وDykova  در سال 1992، Woo در سال 1999 و Jalali در سال 1998 انجام شد (13،14،20،22،32،38،39).

نتایج

در بررسی حاضر 6 گونه انگل داخلی و خارجی از اندام­‌های مختلف ماهیان سفید رودخانه‌ایی سیاهرود جدا و با استفاده از مشخصات بیومتری اندازه گیری شده توسط نرم افزار Axiovision و کلید‌های شناسایی انگلی مورد اشاره تا حد جنس و گونه شناسایی گردیدند که شامل؛ 2 گونه تک یاخته Ichthyophthirius multifiliis و Trichodina sp. از آبشش، 1 گونه میکسوزوآ، Myxobolus  muelleri  از روده، 3 گونه مونوژن Dactylogyrus vistulaeوDiplozoon paradoxum  از آبشش و Gyrodactylus mutabilitas  از پوست و آبشش بوده ­اند (جداول 2 ،1).

 

جدول 1. انگل‌های جداسازی شده به همراه محل جداسازی.

انگل

اندام آلوده

Protozoa

Ichthyophthirius multifiliis Fouquet 1876  (تصویر 1)

آبشش

Trichodina sp. (تصویر 2)

آبشش

Myxozoa

Myxobolus  muelleri Butschli, 1882  (تصویر 3)

دیواره روده

Monogenean

Dactylogyrus vistulae   Prost, 1957(تصویر 4)

آبشش

Gyrodactylus mutabilitas Bychowskii, 1957 (تصویر 5)

آبشش و پوست

Diplozoon paradoxum Nordmann, 1832  (تصویر 6)

آبشش

 

 

 

 

 

جدول 2. درصد آلودگی انگلی ماهی سفید رودخانه‌ای در فصول مختلف.

نام انگل

زمستان 1393

بهار 1394

تابستان 1394

پائیز 1394

تعداد نمونه مثبت

درصد نمونه مثبت (%)

تعداد نمونه مثبت

درصد نمونه مثبت(%)

تعداد نمونه مثبت

درصد نمونه مثبت(%)

تعداد نمونه مثبت

درصد نمونه مثبت(%)

Ichthyophthirius multifiliis

2

69/7

8

8/25

7

35

4

05/21

Trichodina sp.

10

4/38

13

93/41

0

0

2

52/10

Myxobolus  muelleri

4

38/15

0

0

0

0

0

0

Dactylogyrus vistulae

5

23/19

2

45/6

1

5

7

8/36

Gyrodactylus mutabilitas

1

84/3

2

45/6

8

40

0

0

Diplozoon paradoxum

1

84/3

11

48/35

9

45

2

52/10

تعداد کل نمونه در فصل

26

 

31

 

20

 

19

 

 

    

تصویر 1. Ichthyophthirius multifiliisجدا شده از آبشش ماهی سفید رودخانه‌­ای.

تصویر 2. Trichodina sp. جدا شده از آبشش ماهی سفید رودخانه­‌ای.

 

تصویر 3. Myxobolus  muelleriجدا شده از دیواره روده ماهی سفید رودخانه‌­ای.