Clinical Study of Simultaneous Events of Thin Sole & Heel Horn Erosions in Newborn Heifers

Document Type : Surgery, Anesthesiology and Limb Disease

Authors

1 Graduated from the Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Department of Surgery and Radiology, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran

Abstract

BACKGROUND: Lameness is regarded as a serious issue in dairy cattle which can ultimately lead to a drastic reduction in milk production as well as conception, and the possibility of early removal of cattle from the herd. Short claw and thin sole play the chief role in excessive pressure on the heel and lateral grooves, which in turn are the direct consequences of heel erosion and lameness.
OBJECTIVES: Current study intended to investigate the simultaneous occurrence of these two events at epidemic proportions in cattle.
METHODS: This study was performed in 110 Holstein newborn heifers. Lame cows were chosen based on the fact sheet approved by AABP, (the American Association of Bovine Practitioners). The “Thin sole” criteria included a length of ˂7.5 cm at the posterior wall, along with ˂5 cm in sole (measured by claw check). Existence of dark V-shape lesions in lateral grooves was considered as heel horn erosion.
RESULTS: In 50 newborn heifers, thin sole and lateral grooves ulcer which affect rear limb digits almost equally, were diagnosed and clinically approved. The lowest posterior wall (66.54 ± 1.02 mm) and the lowest sole thickness (43.98 ± 1.78 mm) were observed in the left hind limb.
CONCLUSIONS: According to the results of this study, these two above mentioned conditions are called “New Concrete Disease” and the lameness due to these two lesions was clinically considered.

Keywords


مقدمه

 

لنگش در گاو شیری به عنوان یک معضل بهداشتی و اقتصادی در سطح گله­‌های گاو شیری مطرح است (17). کوتاهی انگشتان (Shortness of Claw) و نیز کف نازک (Thin Sole)، اگر چه در ابتدای امر به عنوان شاخصی در ارتباط با اصلاح بافت شاخی انگشت مورد ارزیابی بالینی قرار می‌گیرد، لیکن باید از آن به عنوان یک عارضه مستقل با سبب‌شناسی مشخص نام برد (9). عارضه‌هایی  که بیشترین اثر را در هر دو حالت ایستاده و حرکت بر روی پاشنه و شیار‌های  جانبی آن وارد نموده و در نتیجه، زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه (Heel Horn Erosion) و لنگش شدید ایجاد خواهد شد (5). با توجه به فراوانی رخداد کف نازک در سطح گله‌‌های  گاو شیری به ویژه در سیستم نگهداری Free Stall، لنگش به دلیل درد ناشی از التهاب در نسج کوریوم کف که منجر به انتقال وزن بدن دام بر روی سطح پاشنه می‌شود دور از انتظار نخواهد بود (4،6).

در سالیان اخیر، در ارتباط با عارضه کف نازک و ایجاد لنگش آن هم به شکل گروهی در سطح گله گاو‌های شیری گزارشاتی به ثبت رسیده است.  Van Amestelو Jan Shearer بر اهمیت عارضه کف نازک و همزمانی این رخداد با زخم‌های ناحیه پنجه و خط سفید تأکید داشته‌اند (16،20). اگر چه در متون کلاسیک به عارضه زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه به عنوان یکی از رخداد‌های لنگش عفونی اشاره شده است، ولی شواهد بالینی مبنی بر همزمانی این رخداد با کف نازک به ثبت نرسیده است. در مطالعه حاضر، کنجکاوی بالینی بر همزمانی دو رخداد کف نازک و زخم شیار‌های جانبی پاشنه متمرکز شده است با این فرض که این دو رخداد می‌توانند به شکل همزمان لنگش را در یک نسبت اپیدمیک در سطح گله پدید آورند. هدف این مطالعه نمایش همزمانی این دو رخداد آن هم در نسبت‌های  اپیدمیک در سطح یک گله است.

مواد و روش‌کار

این مطالعه در یکی از گاوداری­ها در ورامین (جایگاه Free – stall با داشتن راهرو‌های مفروش از بتون سخت) انجام گرفت. مطالعه بالینی مزبور به شکل مشاهد‌های (Observational) در سطح گله و در جمعیت تلیسه‌‌های  تازه‌زا (در 100 روز اول تولید) جدیدالورود به دامپروری صورت پذیرفت.

انتخاب تلیسه‌‌های تازه‌زای لنگ با راه بردن آنها بر روی سطوح بتنی یکی از بهاربندها و مشاهده انفرادی هر گاو در دو نوبت توسط مجری صورت گرفت. در این مشاهده، از سیستم درجه‌بندی وضعیت گاوان به هنگام حرکت (Locomotion Scoring) ارائه شده توسط Sprecher و همکاران در سال 1997 و بر پایه درجه­بندی 5 ـ1 استفاده شد و بدین ترتیب جداسازی گاوان لنگ با درجه 2 و 3 انجام گرفت (18). با توجه به شکل و روند مطالعه حاضر که در مزرعه و با توجه به محدودیت‌‌های  تصمیم‌گیری در زمینه درمانی انجام گرفته است، لذا گاوان لنگ با درجه 2 و 3 را در این مطالعه وارد نمودیم و از اشکال بالینی پیشرفته به همراه درجه­‌های 4 و 5 پرهیز گردید. جهت تعیین ارتباط معنادار همزمانی دو رخداد نازکی کف و زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه، از آزمون chi square yates correction با در نظر گرفتن سطح معنادار (05/0= α) استفاده شد.

جهت جداسازی تلیسه‌های تازه‌زای لنگ مبتلا به تورم بافت مورق انگشت، هر گاو را در باکس اصلاح سم مقید و پس از برداشت بافت شاخی انگشت (برداشت پوست پیازی) و تعیین نوع ضایعه، گاو‌های  لنگ هدف مورد شناسایی قرار گرفتند. بدین ترتیب گاوان مبتلا به عارضه کف نازک براساس فرضیه پیشنهادی ارائه شده توسط Van Amestel و Jan Shearer مورد شناسایی قرار گرفتند (20). معیار انتخاب کف نازک شامل طول کمتر از 5/7 سانتی­متر در دیواره پشتی، ضخامت کف کمتر از 5 سانتی‌متر و علایم بالینی مرتبط با عارضه بود. ضخامت کف و طول دیواره پشتی با استفاده از Claw Check مورد اندازه­گیری قرار گرفت (تصویر 1).  همچنین زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه براساس معیار‌های پیشنهادی Greenough تشخیص داده شد (7). به طور خلاصه، این عارضه در حیوانات جوان ممکن است به صورت شکافی بروز کرده که به مرور زمان ادغام می گردد. به تدریج ضایعه منطقه‌ی وسیع‌تری از کپسول پنجه را در بر می‌گیرد و به سرعت به رنگ تیره V شکل در می‌آید. 

براساس دو فرضیه ارائه شده، در مجموع 50 رأس تلیسه تازه‌زا را که به طور همزمان مبتلا به دو عارضه کف نازک و زخم شیار‌های  جانبی پاشنه بوده‌اند مورد تأیید بالینی قرار گرفتند.

نتایج

از مجموع 110 رأس تلیسه تازه‌زای خریداری شده، 76 رأس گاو مبتلا به لنگش با درجات مختلفی از وضعیت بدنی به هنگام ایستادن و حرکت (درجه 2 و 3) انتخاب شدند. با توجه به آزمون‌های  کلینیکی انجام گرفته (اندازه‌گیری ضخامت کف و طول دیواره پشتی با استفاده از Claw Checkجهت تشخیص کف نازک و مشاهده بالینی جهت تأیید زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه از مجموع گاوان لنگ، 50 رأس تلیسه تازه‌زا با همزمانی بروز دو رخداد در گله شناسایی شدند (جدول 1). درنمونه‌های کف نازک و زخم واقع در شیار‌های  جانبی بافت شاخی پاشنه با توزیعی مشابه عمدتاً در انگشتان اندام حرکتی خلفی مورد تأیید بالینی قرار گرفت (تصویر 2،3). در تلیسه‌های  تازه‌زای مبتلا، بالاترین میانگین طول دیواره پشتی (54/1±66/73 میلی‌متر) و بیشترین میانگین ضخامت کف (58/1±59/52 میلی‌متر) در اندام قدامی سمت راست مشاهده شد. کمترین میانگین طول دیواره پشتی و ضخامت کف به ترتیب با (02/1±54/66 میلی‌متر) و (78/1±98/43 میلی‌متر) در اندام خلفی سمت چپ تلیسه‌های تازه­زا گزارش شد. در 50 گاو مبتلا در هر چهار اندام میانگین طول دیواره پشتی در همه  اندام‌ها کمتر از 4/7 سانتی‌متر و میانگین ضخامت کف کمتر از 3/5 سانتی‌متر بدست آمد (جدول 2). لازم به ذکر است که در اندام­‌های  حرکتی قدامی بیشتر انگشت داخلی و در اندام­‌های  حرکتی خلفی بیشتر انگشت خارجی در معرض ضایعه قرار گرفته بود.

 جدول 1. توزیع همزمانی موارد زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه  و کف نازک  در گاوان مبتلا به لنگش.

 

کف نازک

 

-

+

جمع

زخم ناحیه پاشنه

+

b = 7

a = 50

a + b = 57

-

d = 5

c = 14

d + c = 19

جمع

b + d =12

a + c = 64

76

24/9  >   =841/3

در آزمون مربع کای استنتاج براساس مقایسه اندازه محاسبه‌شده با اندزه بحرانی بر پایه دامنه اطمینان 95 درصد بود. در این مطالعه اندازه محاسبه‌شده 24/9 (با 05/0 =α  و درجه آزادی برابر 1) از اندازه بحرانی (با 05/0 =α و درجه آزادی برابر 841/3) بزرگتر بوده و در نتیجه ارتباط معنی­دار است.

 

جدول 2. توزیع کف نازک برحسب تعیین معیار‌های  طول دیواره پشتی (میلی­متر) و ضخامت کف (میلی­متر) در گاوان مبتلا به لنگش.

ردیف

شماره گاو

ضخامت کف (میلی­متر)

طول دیواره پشتی (میلی­متر)

 

 

HL

HR

FL

FR

HL

HR

FL

FR

1

9826

40

41

51

51

66

67

72

73

2

9898

44

44

52

52

66

66

74

75

3

1586

43

44

50

52

67

67

75

75

4

8312

45

45

50

50

66

66

73

73

5

9719

40

40

54

55

67

67

73

72

6

1032

41

41

55

55

66

68

73

72

7

9768

45

45

53

53

67

67

74

74

8

9565

44

44

54

52

65

65

76

76

9

9995

43

45

53

53

66

66

74

75

10

1028

45

46

55

55

67

67

72

73

11

9939

46

47

51

49

68

69

75

75

12

9843

46

46

50

50

68

68

71

71

13

9934

44

42

50

50

66

65

75

75

14

9694

43

43

51

52

68

68

75

75

15

1007

41

41

53

54

65

65

72

71

16

9879

40

40

51

53

66

68

73

73

17

9958

41

41

55

55

67

67

73

72

18

9996

44

44

51

50

66

66

74

74

19

9662

45

45

50

51

67

66

73

73

20

9744

44

44

53

53

68

68

75

75

21

9972

45

46

54

54

67

67

71

70

22

9699

44

44

52

53

66

66

74

74

23

1066

45

45

54

54

65

66

73

73

24

9691

45

45

51

52

67

67

72

72

25

1116

46

46

53

53

68

68

72

73

26

9807

44

44

54

54

66

66

71

73

27

8448

48

48

52

52

65

65

74

74

28

9991

46

47

52

52

68

67

75

75

29

9937

45

46

51

53

68

68

76

77

30

9693

42

43

53

52

65

65

70

70

31

9524

41

42

54

54

66

66

74

74

32

9933

44

44

53

53

65

66

75

74

33

9963

46

45

52

52

67

67

75

75

34

9987

46

46

54

54

68

68

74

74

35

1187

43

47

54

54

66

66

73

73

36

1119

44

44

53

53

66

66

73

73

37

1105

44

44

54

54

67

67

75

74

38

9615

46

45

52

52

68

67

74

74

39

1173

46

46

53

54

65

67

72

74

40

9287

45

45

53

53

68

66

72

72

41

9318

44

44

52

53

67

68

78

78

42

9754

43

43

52

52

65

65

73

73

43

1240

44

44

50

50

66

66

72

73

44

1005

43

44

51

50

67

67

73

73

45

9979

45

45

53

53

66

66

75

75

46

1037

43

43

51

51

67

68

76

75

47

1231

43

43

50

50

66

66

75

75

48

1085

44

44

55

55

68

68

74

74

49

9697

45

46

55

55

67

67

73

73

50

9734

46

47

50

52

65

66

76

74

 

میانگین

98/43

26/44

38/52

59/52

54/66

68/66

64/73

66/73

 

انحراف معیار

78/1

85/1

58/1

58/1

02/1

55/1

57/1

54/1

FL: اندام قدامی راست. FL: اندام قدامی چپ. HR: اندام خلفی راست. HL: اندام خلفی چپ.

        

            

تصویر1. استفاده از Claw Check جهت اندازه­گیری ضخامت کف و طول دیواره پشتی.

             

 تصویر 2. عارضه کف نازک.

    

تصویر 3. عارضه زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه.

 

بحث


تورم تحت بالینی بافت مورق انگشت در گاو، یکی از مهمترین اختلالات مسبب لنگش در سطح گله­‌های پرتولید به شمار می‌رود که در بسیاری از موارد با شیوعی در نسبت‌های  اپیدمیک بیش از 15 درصد بحرانی بهداشتی و اقتصادی را بر پیکر دامپروری وارد می‌سازد (11،12). تغذیه و محیط، دو عامل مستقل و در بعضی از مواقع در تعامل با یکدیگر در بروز چنین رخدادی نقش ایفا می­نمایند (3،23). کف نازک و رخداد‌های  مرضی متعاقب (از جمله زخم پنجه، جراحات خط سفید، سایش و زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه و خونریزی در درجات مختلف و در نواحی شش­گانه کف) از بارزترین چهره‌‌های  بالینی تورم بافت مورق انگشت با منشأ محیطی است که با التهاب کوریوم کف و لایه‌‌های  زیرین بافت شاخی کف همراه بوده و باعث لنگش شدید در گاو مبتلا می‌شود(1،22). رفتار گاوان در استفاده از بستر و نحوه برخورد سطح کفی انگشت با سطوح بتنی و سخت به هنگام راه رفتن، تعیین­کننده­‌های  نهایی در بروز لنگش در سطح گله هستند (21). این مهم به ویژه هنگامی­که جمعیتی از گاوان (خصوصاً تلیسه‌‌های  تازه‌زا) به محیط تازه ساخت دارای سطوح بتنی و ساینده وارد شوند بیشتر شیوع پیدا می‌نماید به طوریکه از آن به عنوان New Concrete Disease نیز نام برده می‌شود (4).

کف نازک همراه با عوارض ثانویه و لنگش ناشی از آن، یک مشکل مهم در گاوداری ‌های  بزرگ شیری محسوب می­شود و عوامل بسیار متعددی در بروز این عارضه دخیل هستند. در بیشتر موارد، بستر خشن، مسیر شیب‌دار، میزان خرده سنگ در بستر سیمانی، مدیریت نامناسب در تعیین مسیر حرکت گاوها، استرس گرمایی، اصلاح نادرست سم و غیره عامل بروز کف نازک بخصوص در تلیسه‌ها و گاو‌های  تازه‌زا معرفی می‌گردد (14،16،19). ساییدگی غیرطبیعی بافت شاخی پیاز پاشنه ممکن است به علت تأثیرات گل و لای، ادرار، التهاب بافت درم و اختلال در رشد بافت شاخی صورت گیرد. بروز این عارضه به دنبال کاهش کیفیت بافت شاخی ناشی از تورم بافت مورق افزایش می‌یابد. همچنین، با افزایش سن حیوان ضایعات بیشتر گسترش می‌یابد. فرسایش پاشنه ممکن است سم را مستعد به توسعه ضایعات به ویژه پس از زایمان نماید (16). زخم ناحیه پاشنه می‌تواند بر رفتار گاو‌‌های  شیری و حتی میزان تولید شیر آن‌ها اثرگذار باشد (13).

در یک مطالعه، اثر کفپوش پلاستیکی پوشیده شده از کود در یک سیستم پرورش Free stall را با آغلی مشابه اما با بستر بتنی مورد مطالعه قرار دادند. گاو‌های سالم در بستر بتنی نسبت به بستر پلاستیکی 5 برابر بیشتر در معرض ابتلا به لنگش بودند. همچنین امکان توسعه فرسایش بافت شاخی پاشنه در بستر بتنی به طور چشمگیری بیشتر بود (21). معیار‌های  انتخاب برای کف نازک شامل طول کمتر از 5/7 سانتی­متر در دیواره­ی پشتی و علائم بالینی شامل راه رفتن دردناک، قوس ناحیه کمر و لنگش پا بوده است (15). در مطالعه­ی دیگر، با اندازه­گیری تشریحی از لاشه گاو بالغ با طول دیواره پشتی 5/7 سانتی­متر ضخامت کف آن به طور متوسط 2/8 سانتی‌متر گزارش شده است (20). این مطالعات نشان می­دهند گاوی که دارای عارضه کف نازک است دارای پنج‌های  کوچکتر از 5/7سانتی‌متر است (19). کف با ضخامت7 ـ 5 سانتی‌متر حمایت کافی از کوریوم در گاو‌های هلشتاین با وزن متوسط را در سیستم نیمه بسته فراهم می‌نماید. در مطالعه روی لاشه با روش دوچ، ضخامت متوسط کف کمی بیشتر از7 سانتی­متراندازه­گیری شده است (20). بنابر تحقیقات صورت گرفته، استفاده از اولتراسوند نیز روش مناسبی برای اندازه‌گیری ضخامت کف مطرح گردیده است. متوسط ضخامت کف از طریق اولتراسونوگرافی برای کف نازک در سم خارجی اندام خلفی گاو هلشتاین23/4 سانتی‌متر و 15/5 سانتی‌متر برای سم داخلی اندام خلفی اندازه­گیری شده است (2،10). باید اشاره نمود که روش عملی و کارآمد در شرایط مزرعه معمولاً استفاده ازclaw check  است. اندازه‌گیری‌ها نشان داد که ضخامت کف بین دوره گوساله‌زایی و اواسط دوره شیردهی کاهش یافته اما پس از شیردهی افزایش یافت. علاوه بر این گاو‌های  با کف نازک، نسبت به گاو‌هایی با کف ضخیم بیشتر مستعد به مشکلات زودرس شیردهی بودند (8،13).

از آنجا که بروز عارضه‌ی کف نازک و پیامد‌های  ناشی از آن نظیر زخم بافت شاخی ناحیه پاشنه به عنوان یک چالش در صنعت گاو شیری محسوب می‌شوند، یافتن علت وقوع عارضه به منظور پیشگیری، بررسی جنبه­‌های  مدیریتی به ویژه پس از گوساله­زایی نیازمند بررسی‌‌های  دقیق است. تغییر در پوشش بستر گاوان به هنگام استراحت، زیرانداز پلاستیکی، مفروش کردن راهرو‌های منتهی به محل شیردوشی و تجویز ضد‌التهاب غیراستروئیدی از تمهیدات درمانی هستند که در هنگام بروز عارضه مورد توجه قرار می‌گیرند.

 

سپاسگزاری

نویسندگان از آقای سیدجوادی جهت مساعدت در انجام این طرح کمال تشکر و قدردانی را دارند.

تعارض منافع

بین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است.

  1. Barker, Z., Amory, J.R., Wright, J.L., Mason, S.A., Blowey, R.W., Green, L.E. (2009). Risk factors for increased rates of sole ulcers, white line disease, and digital dermatitis in dairy cattle from twenty-seven farms in England and Wales. J Dairy Sci, 92(5), 1971-1978. https://doi.org/10.3168/jds.2008-1590 PMID: 19389954
  2. Cecen, G., Salci, H., Intas, D. S., Celimli, N., Caliskan, G. U. (2015). Ultrasonographic and macroscopic comparison of the thickness of the capsule, corium, and soft tissues in bovine claws: an in vitro study J Vet Sci, 16(1), 107-112. https://doi.org/10.4142/jvs.2015.16.1.107 PMID: 25269721
  3. Cook, N.B., Nordlund, K.V. (2009). The influence of the environment on dairy cow behavior, claw health and herd lameness dynamics. Vet J, 179(3), 360-369. https://doi.org /10.1016/j.tvjl.2007.09.016 PMID: 17983785
  4. De Vries, M., Bokkers, E., Van Reenen, C., Engel, B., Van Schaik, G., Dijkstra, T., De Boer, I. (2015). Housing and management factors associated with indicators of dairy cattle welfare. Prev Vet Med, 118(1), 80-92. https://doi.org/10 .1016/j.prevetmed.2014.11.016  PMID: 25479923
  5. Fjeldaas, T., Sogstad, Å., Østerås, O. (2006). Claw trimming routines in relation to claw lesions, claw shape and lameness in Norwegian dairy herds housed in tie stalls and free stalls. Prev Vet Med, 73(4), 255-271. https://doi.org/10.1016 /j.prevetmed.2005.09.004  PMID: 16233923
  6. Greenough, P., Vermunt, J. (1991). Evaluation of subclinical laminitis in a dairy herd and observations on associated nutritional and management factors. Vet Rec, 128(1), 11-17. https://doi.org/10.1136/vr.128.1.11 PMID: 1848379
  7. Greenough, P.R. (2007). Bovine laminitis and lameness: a hands on approach. (1st ed). Elsevier Health Sciences. Philadelphia, USA. P. 208-219.
  8. Hultgren, J., Manske, T., Bergsten, C. (2004). Associations of sole ulcer at claw trimming with reproductive performance, udder health, milk yield, and culling in Swedish dairy cattle. Prev Vet Med, 62(4), 233-251. https://doi.org/10.1016/ j.prevetmed.2004.01.002
  9. Knappe-Poindecker, M., Gilhuus, M., Jensen, T. K., Klitgaard, K., Larssen, R., Fjeldaas, T. (2013). Interdigital dermatitis, heel horn erosion, and digital dermatitis in 14 Norwegian dairy herds. Journal of Dairy Science, 96(12), 7617-7629. https://doi.org/10.3168/jds.2013-6717
  10. Laven, L., Margerison, J., Laven, R. (2012). Validation of a portable ultrasound machine for estimating sole thickness in dairy cattle in New Zealand. N Z Vet J, 60(2), 123-128. https: //doi.org/10.1080/00480169.2011.644215 PMID: 22352929
  11. Manske, T., Hultgren, J., Bergsten, C. (2002). Topical treatment of digital dermatitis associated with severe heel-horn erosion in a Swedish dairy herd. Prev Vet Med, 53(3), 215-231 .https://doi.org /10.1016/S0167-5877 (01) 00268 -9    PMID: 11830295
  12. Maxwell, O., Miguel-Pacheco, G., Newsome, R., Randall, L., Remnant, J., Thomas, H., Huxley, J. (2015). Lameness in cattle: recent research to inform clinical practice. In Pract, 37(3), 127-138. http://dx.doi.org/10.1136/inp.h897
  13. Pavlenko, A., Bergsten, C., Ekesbo, I., Kaart, T., Aland, A., Lidfors, L. (2011). Influence of digital dermatitis and sole ulcer on dairy cow behaviour and milk production. Anim, 5(8), 1259-1269. https://doi.org/ 10.1017/S1751731111000255 PMID: 22440178
  14. Petrovski, K.R. (2015). Thin sole in cattle. Livestock, 20(6), 324-328. https://doi.org/10.12968/live.2015.20.6.324
  15. Raven, E.T. (1985). The principles of claw trimming. Vet Clin North Am: Food Anim Pract, 1(1), 93-107. https://doi.org/10. 1016/S0749-0720(15)31353-0  PMID: 3878209
  16. Sanders, A., Shearer, J., De Vries, A. (2009). Seasonal incidence of lameness and risk factors associated with thin soles, white line disease, ulcers, and sole punctures in dairy cattle. J Dairy Sci, 92(7), 3165-3174. https://doi.org/10.3168 /jds.2008-1799
  17. Shearer, J.K., Van Amstel, S.R. (2011). Lameness in dairy cattle. In: Dairy Production Medicine.  Wiley Online Library, p. 233-253.
  18. Sprecher, D., Hostetler, D., Kaneene, J. (1997). A lameness scoring system that uses posture and gait to predict dairy cattle reproductive performance. Theriogenology, 47(6), 1179-1187. https://doi.org/10.1016/S0093-691X (97) 00098 -8 PMID: 16728067
  19. Van Amstel, S., Shearer, J., Palin, F. (2004). Moisture content, thickness, and lesions of sole horn associated with thin soles in dairy cattle. J Dairy Sci, 87(3), 757-763. https://doi.org/ 10.3168/jds.S0022-0302(04)73219-1 PMID: 15202661
  20. Van Amstel, S.R., Shearer, J.K. (2006). Manual for Treatment and Control of Lameness in Cattle. (1st ed.). Blackwell Publishing Ltd. Iowa, USA. p. 4-62.
  21. Vanegas, J., Overton, M., Berry, S.L., Sischo, W.M. (2006). Effect of rubber flooring on claw health in lactating dairy cows housed in free-stall barns. J Dairy Sci, 89(11), 4251-4258 https://doi.org/10.3168/jds.S0022-0302(06)72471-7 PMID: 17033012
  22. Vermunt, J. (1992). “Subclinical” laminitis in dairy cattle. NZVJ, 40(4), 133-138. https://doi.org/10.1080/00480169. 1992.35718 PMID: 16031678  
  23. Westwood, C., Bramley, E., Lean, I. (2003). Review of the relationship between nutrition and lameness in pasture-fed dairy cattle. N Z Vet J, 51(5), 208-218. https://doi.org/ 10.1080/00480169.2003.36369 PMID: 16032329ش