شیوع سرمی و عوامل مؤثر بر رخداد بروسلوز گاوی در استان یزد، مرکز ایران: مطالعه مقطعی

نوع مقاله : بهداشت و بیماری های دام های بزرگ

نویسندگان

1 بخش تحقیقات بیماری‌های ویروسی دام، مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

2 بخش تحقیقات علوم دامی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

3 سازمان دامپزشکی ایران، یزد، ایران

4 بخش تحقیقات بیماری‌های زنبورعسل، کرم‌ابریشم و حیات‌وحش، مؤسسه تحقیقات سرم‌سازی رازی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

5 ﺑﺨﺶ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن، ﻣؤﺳﺴﻪ تحقیقات واﮐﺴﻦ و ﺳﺮمﺳﺎزی رازی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ﮐﺮج، اﯾﺮان

چکیده

زمینه مطالعه: تب مالت، بروسلوز ( (Brucellosis یکی از مهم‌ترین بیماری­های قابل‌انتقال انسان و حیوان است که علاوه‌بر تهدید سلامت انسان و حیوان، خسارات اقتصادی هنگفتی ایجاد می‌کند. رخداد این بیماری در جمعیت انسانی ارتباط مستقیم با شیوع آن در دام دارد. علی‌رغم اجرای برنامه­های پیشگیری و کنترل،  بیماری تب مالت گاو در ایران بومی است.
هدف: مطالعه با هدف بررسی شیوع سرمی بروسلوز گاو و شناسایی عوامل مؤثر با رخداد بیماری در استان یزد انجام شد.
روش‎کار: در مطالعه مقطعی پیش‌رو، تعداد 5160 راس گاو از 116 گاوداری به‌طور نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی دو مرحله‌ای، خونگیری و نمونه­های سرم با روش­های سرم­شناسی (تست‌های رزبنگال، رایت و 2-مرکاپتو اتانول) آزمایش شدند. اطلاعات مربوط به عوامل خطر مرتبط با شیوع بیماری از طریق پرسش‌نامه گردآوری و با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک، ارزیابی گردید.
نتایج: شیوع سرمی بروسلوز گاوی در سطح انفرادی و گله به‌ترتیب 54/1 و 17/13 درصد بود. در سطح انفرادی سابقه سقط (81/16–03/2 :CI ⁒95 ،85/12=OR) و شکم زایش (62/2–38/1 :CI ⁒95 ،9/1=OR) به‌عنوان عوامل خطر و  واکسیناسیون دام  (13/1–08/0 :CI ⁒95 ،31/0=OR) به‌عنوان عامل محافظت‌کننده در برابر شیوع بیماری شناسایی شدند. در سطح گله، روش باروری، استفاده از شعله، تحصیلات دامدار، نحوه مدیریت جنین سقط‌شده و غشاء­های جنینی، ورود دام جدید به گله و سطح بهداشت ارتباط معنی­داری (05/0P<) با شیوع سرمی بروسلوز داشتند.
نتیجه­گیری نهایی: در مطالعه حاضر میزان شیوع سرمی بروسلوز گاوی و عوامل مؤثر بر آن در استان یزد تعیین گردید. واکسیناسیون انبوه، مدیریت مناسب جنین سقط‌شده و غشاء­های جنینی، تست و قرنطینه دام خریداری‌شده قبل از ورود به گله و آموزش­های فراگیر و جدی دامداران برای پیشگیری از عفونت بروسلوز در گاو پیشنهاد می­گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Seroprevalence of Bovine Brucellosis and its Determinants in Yazd Province, Iran: A Cross-Sectional Study

نویسندگان [English]

  • Omid Karimi 1
  • Morteza Bitaraf Sani 2
  • Hamid Poormirzaie 3
  • Baharak Mohammadian 4
  • Navid Ghasemipour 5
1 Department of Animal Viral Diseases Research, Razi Vaccine and Serum Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
2 Department of Animal Sciences, Yazd Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, (AREEO), Yazd, Iran
3 Iranian Veterinary Organization, Yazd, Iran
4 Department of Honeybee, Silkworm and Wildlife Diseases, Razi Vaccine and Serum Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
5 Department of Avian Diseases Research & Diagnosis, Razi Vaccine and Serum Research Institute, (AREEO) Karaj, Iran
چکیده [English]

BACKGROUND: Brucellosis is one of the most significant zoonotic diseases affecting humans and animals, posing threats to public health, and causing substantial economic losses. The occurrence of this disease in humans is directly related to its prevalence in livestock. Despite the implementation of prevention and control programs, bovine brucellosis remains endemic in Iran.
OBJECTIVES: This study aimed to assess the seroprevalence of bovine brucellosis and identify the factors influencing the occurrence of the disease in Yazd Province, Iran.
METHODS: In this cross-sectional study, blood samples were collected from 5,160 cattle from 116 farms in Yazd Province using a two-stage cluster sampling method. Serum samples were tested using serological methods (Rose Bengal test, Wright test, and 2-Mercaptoethanol test). Information regarding risk factors associated with the disease's prevalence was collected using a questionnaire and analyzed using logistic regression analysis.
RESULTS: The seroprevalence of bovine brucellosis was 1.54% at the individual level and 13.17% at the herd level. At the individual level, history of abortion (OR = 12.85, P= 0.007, 95% CI: 2.03-16.81) and history of calving (OR = 1.9, P= 0.000, 95% CI: 1.38-2.62) were identified as risk factors, while the history of vaccination (OR = 0.31, P= 0.005, 95% CI: 0.08-1.13) was recognized as a protective factor against the disease. At the herd level, breeding techniques, use of torching, farmer’s educational level, management of aborted fetus and placenta, introduction of new animals to the herd, and hygiene level were significantly associated with seroprevalence of bovine brucellosis (P<0.05).
CONCLUSIONS: This study determined the seroprevalence of bovine brucellosis and its influencing factors in Province Yazd. Mass vaccination, proper management of aborted fetuses and placental membranes, testing and quarantining newly purchased animals before introduction to herds, and comprehensive training for farmers are recommended to prevent brucellosis infections in cattle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Brucellosis
  • Cattle
  • Risk factors
  • Seroprevalence
  • Vaccination

اصل مقاله

مقدمه

تب مالت یا بروسلوز یک بیماری باکتریایی است که از شایع‌ترین بیماری‌های قابل‌انتقال بین انسان و حیوان است. شیوع این بیماری در انسان به‌شدت به میزان بروز آن در دام‌ها وابسته است (1، 2). این بیماری پیامدهای اقتصادی و بهداشتی زیادی به‌ویژه در کشورهای کم‌درآمد ایجاد می‌کند که باعث شد سازمان بهداشت جهانی آن را به‌عنوان یک بیماری مشترک نادیده گرفته‌شده طبقه‌بندی کند (3). بروسلاها باکتری‌های گرم منفی و درون‌سلولی می‌باشند که می‌توانند در داخل سلول‌های بیگانه‌خوار زنده بمانند، تکثیر شوند و عفونت مادام‌العمر در میزبان ایجاد کنند. دام‌های مبتلا، پاتوژن را از طریق ترشحات رحمی، واژینال و شیر دفع می‌کنند و عفونت از طریق بلع مواد آلوده گسترش می‌یابد (4، 5).

گونه‌های مختلف بروسلا می‌توانند حیوانات مختلف را آلوده کنند. در ایران، بروسلا آبورتوس (Brucella abortus) و ملی‌تنسیس (Brucella melitensis) عاملان بروسلوز گاو گزارش شده‌اند. این باکتری از طریق افقی و عمودی منتقل می‌شود و بیشتر در رحم حیوانات آبستن یافت می‌شود. منابع اصلی عفونت شامل جنین‌های سقط‌شده و ترشحات رحم می‌باشند. گاوهای نر نیز می‌توانند عفونت را از طریق جفت‌گیری یا تلقیح مصنوعی منتقل کنند. نشانه‌های اصلی شامل سقط جنین، نوزادان ضعیف، ناباروری، تورم بیضه و هیگروما  (Hygroma) است (6-10).

کنترل بروسلوز در مناطق بومی مانند ایران همچنان یک چالش اساسی است. اجرای برنامه‌های راهبردی برای نظارت و کنترل بیماری به بودجه کافی و پایدار نیاز دارد. مطالعات جامع اندکی درمورد شیوع بروسلوز گاوی در سطح دام و گله و عوامل خطر مرتبط با آن در ایران در دسترس است. آگاهی از شیوع سرمی بروسلوز گاوی در سطح دام و گله و همچنین شناسایی عوامل خطر مرتبط با بیماری، موجب تسهیل در ارائه و اجرای برنامه نظارت، کنترل و ریشه‌کنی بیماری می‌گردد (11، 12).

اگرچه شیوع سرمی بروسلوز گاو در استان یزد بالا گزارش شده است (6، 13، 14)، اما تاکنون مطالعه‌ای بر روی عوامل مؤثر بر رخداد بیماری مذکور در سطح دام و گله در استان یزد انجام نشده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی شیوع سرمی بروسلوز گاوی و عوامل مؤثر بر آن در استان یزد انجام شد.

مواد و روش کار

در مطالعه حاضر براساس نمونه­برداری تصادفی خوشه­ای، تعداد 5160 نمونه خون (355 نمونه از واحدهای سنتی، 2043 نمونه از واحدهای صنعتی و 2762 نمونه از واحدهای نیمه‌صنعتی) از 116 واحد دامداری طی ماه اسفند سال 1401 تا 1402 اخذ گردید (جدول 1). تعیین نوع واحد گاوداری براساس تقسیم‌بندی معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان یزد انجام گرفت.

نمونه­های خون با استفاده از لوله­های خلأ­دار اخذ و پس از کد­گذاری در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال شدند. پس از جداسازی سرم، آزمون رزبنگال به‌عنوان تست غربالگری انجام و برای نمونه­های مثبت رزبنگال، آزمایشات تکمیلی (رایت و 2- مرکاپتواتانول) انجام شد. روش انجام آزمایشات و تفسیر نتایج براساس دستورالعمل سازمان دامپزشکی کشور صورت گرفت (15).

به‌منظور بررسی تأثیر عوامل مؤثر، تعداد نمونه موردنیاز با استفاده از فرمول کوکران ((Cochran 383 راس برآورد گردید. بدین منظور مواردی ازقبیل فصل نمونه­برداری (بهار، تابستان، پاییز و زمستان)، سیستم پرورش (سنتی، نیمه‌صنعتی و صنعتی)، مکان دامداری، سن دام برحسب سال، شکم زایش (1 تا 9)، سابقه واکسیناسیون ((RB51 (بله/خیر)، سابقه سقط (بله/خیر)، خرید دام جدید (بله/خیر)، مشکلات تولیدمثلی (بله/خیر)، وضعیت شیرواری (شیرده/خشک)، تراکم دام (نسبت تعداد دام به مساحت دامداری)، نحوه برخورد با جفت، ترشحات و جنین سقط‌شده (مدیریت مناسب: دفن یا سوزندان جفت و جنین سقط‌شده، مدیریت نامناسب: رها کردن جفت و جنین سقط‌شده در محیط دامداری یا محیط اطراف)، جداسازی دام سقط‌کرده از گله (بله/ خیر)، روش باروری (مصنوعی، طبیعی و هر دو)، حضور نشخوارکنندگان کوچک (بله/خیر) و سگ (بله/خیر)، در محل دامداری، استفاده از شعله (بله/خیر)، تعداد دام در گله (تعداد راس دام موجود در دامداری)، تحصیلات دامدار (زیردیپلم/ دیپلم/ لیسانس و بالاتر)، در قالب پرسش‌نامه ثبت شد.

با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک (Logistic regression) رویه پس‌روند (Backward LR)، میزان اثرگذاری عوامل مؤثر ارزیابی شد. همچنین نسبت بخت (Odds Ratio) براساس Exp(B)  و خروجی مدل رگرسیون لجستیک و فاصله اطمینان 95 درصدی آن محاسبه گردید. مدل پیش­بینی شامل متغیر وابسته (بیماری بروسلوز) و متغیرهای مستقل عوامل خطر بروسلوز بودند. از آزمون مربع کای‌اسکوئر (Chi-squared) به‌منظور بررسی عوامل مؤثر در شیوع بیماری در سطح گله، از نرم‌افزار اکسل (Excel) برای پردازش داده­ها و از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده شد.

نتایج

در مطالعه حاضر گاوداری با حداقل یک راس گاو سرم مثبت به‌عنوان گاوداری بروسلوز مثبت در نظر گرفته شد. براساس نتایج، شهرستان‌های اشکذر (15/22 درصد) و یزد (93/20درصد) بیشترین شیوع بیماری را داشتند (نمودار 1). میزان شیوع سرمی بروسلوز در سطح گله و انفرادی در استان یزد به‌ترتیب 79/13 و 53/1درصد و شیوع بیماری داخل گله­های مثبت از 36/1 درصد تا 42/39 درصد بود. میزان شیوع سرمی بیماری در گله­های کوچک (زیر 50 راس)، متوسط (50 تا 150 راس) و بزرگ (بیشتر از 150 راس) به‌ترتیب 39/1، 34/2 و 79/1 درصد و شیوع بیماری در واحدهای صنعتی، نیمه‌صنعتی و سنتی به‌ترتیب 44/3، 03/6 و 31/4 درصد بود. شیوع سرمی بروسلوز در فصل­ بهار، تابستان، پاییز و زمستان به‌ترتیب 57/1، 58/2، 76/0 و 43/2 درصد بود. جدول 2 نشان‌دهنده ارتباط بین شیوع سرمی بروسلوز گاوی در سطح گله و عوامل مختلف می­باشد. جدول 3 نتایج حاصل از برازش مدل رگرسیون لجستیک شیوع بروسلوز گاوی را در سطح انفرادی نشان می‌دهد. فروانی نسبی سطوح مختلف متغیرهای مستقل معنی‌دار در سطح گله و همبستگی بین وضعیت سرمی بروسلوز با عوامل خطر معنی‌دار در سطح گله به ترتیب در جداول 4 و 5 ارائه شده است.

بحث

بروسلوز گاوی در ایران اندمیک است. بیماری علی­رغم چندین دهه تلاش برای کنترل و ریشه­کنی آن از طریق اجرای برنامه­های واکسیناسیون، تست و کشتار دام آلوده و صرف هزینه­های بسیار، در تمام نقاط کشور مشاهده می­گردد (14). در مطالعه حاضر برای اولین بار عوامل خطر احتمالی برای شیوع سرمی بروسلوز گاوی در سطح دام و گله در استان یزد بررسی شد.

در مطالعه حاضر شیوع سرمی بروسلوز گاوی در سطح انفرادی و گله به‌ترتیب 54/1 و 12/13 درصد بود. شیوع سرمی بروسلوز گاوی در مناطق مختلف کشور بررسی شده است. Bahonar و همکاران در سال 2019 شیوع سرمی بروسلوز را در گاوهای تحت پوشش عملیات تست و کشتار سازمان دامپزشکی کشور در سطح گله و انفرادی به‌ترتیب 94/3 و 17/0 درصد گزارش کرده‌اند (14). براساس مطالعه Alamian و همکاران در سال 2021 طی سال‌های 2017 تا 2019، نمونه خون 2808 راس گاو در استان­های یزد، سمنان، کرمان و فارس با روش­های رزبنگال، رایت و الایزای غیرمستقیم بررسی و شیوع سرمی بروسلوز گاوی به‌ترتیب 6/5، 9/3 و 9/4 گزارش شد (13). در مطالعه دیگری از Alamian  و همکاران در سال 2023، نمونه سرم 2112 راس گاو با سن بیشتر از 20 ماه در 20 استان کشور با روش­های رزبنگال، رایت و الایزای غیرمستقیم بررسی و میزان شیوع سرمی به‌ترتیب 02/14، 18/10 و 06/14 درصد اعلام گردید (6). تفاوت در نتایج مطالعات انجام‌شده در کشورهای مختلف یا مناطق مختلف یک کشور می‌تواند مربوط به روش نمونه‌برداری، سن دام، شیوه مدیریت، روش آزمایش، روش آنالیز اطلاعات، حجم نمونه و فصل نمونه­برداری باشد (16، 17).

در مطالعه حاضر، سابقه سقط بیشترین تأثیر معنی­دار بر شیوع سرمی بروسلوز داشت، به‌طوری‌که خطر ابتلا به بروسلوز در گاوهای دارای سابقه سقط جنین، 85/12 برابر بیشتر از گاوهای فاقد سابقه سقط بوده است (81/16–03/2 :CI ⁒95 ،85/12=OR). مطالعات متعددی ارتباط قابل‌توجهی را بین سقط جنین و بروسلوز گاو گزارش کرده­اند (17، 18). سقط جنین تظاهر اصلی بروسلوز دام است. در دوره آبستنی به‌دلیل تأثیر هورمون­های جنسی و قند اریتریتول در جفت، رشد و تکثیر باکتری بروسلا در اندام­های تولیدمثلی انجام می­شود (3).

سن یکی از عوامل ذاتی است که حساسیت به بروسلا را تحت تأثیر قرار می­دهد (15). در مطالعه حاضر سن در مدل رگرسیون لجستیک با رویه پس‌روند در مرحله چهارم، در معادله مدل حذف شد. بعضی گزارش­ها ارتباط معنی­داری بین سن و نتایج مثبت سرمی بروسلوز گزارش نکرده­اند (19). Warioba و همکاران در سال 2023 شیوع مثبت سرمی را در دام­های جوان به‌طور معنی­داری بیشتر از دام­های مسن گزارش کرده­اند (20). ممکن است با افزایش سن زمان قرار گرفتن در معرض پاتوژن و مدت‌زمان پاسخ ایمنی افزایش یابد (18). کاهش شیوع سرمی بروسلوز با کاهش سن حیوانات در مطالعه حاضر با بیشتر گزارشات موجود در تضاد می‌باشد. این احتمال وجود دارد در مناطقی که بروسلوز گاوی بومی است، خطر ابتلا به عفونت بروسلا و درنتیجه مثبت سرمی شدن، در حیوانات جوان‌تر، بیشتر از دام‌های مسنی باشد که برخی از آن‌ها احتمالاً دچار عفونت نهفته شده‌اند (20). تست‌های سرمی مورداستفاده در سازمان دامپزشکی کشور که در مطالعه حاضر نیز به کار گرفته شده‌اند، قادر به تشخیص عفونت‌های نهفته نمی‌باشند (6). ازطرف‌دیگر نتایج مربوط به سن به‌عنوان یک عامل خطر، ارتباط زیادی با حجم نمونه و روش نمونه­برداری دارد (21).

در مطالعه حاضر اختلالات تولیدمثلی، جفت‌ماندگی، بازگشت به فحلی و عفونت رحم بعد از ارزیابی اولیه آماری، در مرحله چهارم رویه پس‌روند رگرسیون لجستیک در معادله مدل حذف شدند و به‌عنوان متغیر مرتبط با بیماری شناخته نشدند. اختلالات فوق ممکن است در اثر بیماری­ها یا عوامل خطری رخ داده باشند که در مطالعه حاضر بررسی نشده­اند. براساس مطالعه Etefa و همکاران در سال 2022، بازگشت به فحلی عامل خطر بروسلوز گاو بوده اما بین جفت‌ماندگی و نتیجه مثبت سرمی ارتباط معنی­داری نبوده است (8)، درحالی‌که Gutema و Tesfaye در سال 2021 جفت‌ماندگی را عامل خطر بروسلوز گاو گزارش نموده­اند (22). در گزارش Islam و همکاران در سال 2021 (23) و Deb Nath و همکاران در سال 2023 (18) اختلالات تولیدمثلی عامل خطر بروسلوز گاو گزارش شده است.

در مطالعه حاضر همچنین آبستنی به‌عنوان متغیر مرتبط با بیماری شناخته نشد و در معادله مدل منظور نگردید. گزارش Merga Sima و همکاران در سال 2021 مبنی بر عدم ارتباط معنی­دار بین آبستنی و شیوع آنتی­بادی­های ضدبروسلا با مطالعه حاضر مطابقت دارد (19).Bahreinipour  و همکاران در سال 2024، آبستنی را عامل محافظت‌کننده در برابر ابتلاء به بروسلوز گزارش نمود‌ه‌اند (24). Etefa و همکاران در سال 2022 (8) و Tulu در سال 2022 ارتباط معنی­داری بین آبستنی و وجود آنتی­بادی ضدبروسلا گزارش کردند. حساسیت گاو به بروسلوز با بلوغ جنسی و آبستنی به‌دلیل تأثیر هورمون­های جنسی و قند اریتریتول جفت افزایش می­یابد (25، 26). Robi  و Gelalch در سال 2020 (27) و Efrem و همکاران در سال 2023 (28) شیوع مثبت سرمی را در گاوهای غیرآبستن بیشتر مشاهده کردند.

در مطالعه حاضر شکم زایش تأثیر معنی­داری بر روی شیوع سرمی بروسلوز داشت، به‌گونه‌ای‌که با افزایش شکم زایش خطر ابتلا به بروسلوز بیشتر می‌شد (62/2–38/1 :CI ⁒95 ،9/1=OR). این نتیجه با نتایج Merga Sima و همکاران در سال 2021 (19)، Gutema و Tesfaye در سال 2021 (22) و Abera و همکاران در سال 2019 (29) موافق و با نتایج Tulu و همکاران در سال 2020 (30) و Islam و همکاران در سال 2021 (23) تضاد است. همچنین نتایج مطالعه حاضر ارتباط بین شیرواری و شیوع سرمی بروسلوز را نشان نداد. این نتیجه با گزارش­های Islam و همکاران در سال 2021 (23) و Bugeza و همکاران در سال 2018 (31) در تضاد است. Efrem و همکاران در سال 2023 بین شیرواری در گاوهای آبستن شیروار و شیوع سرمی بروسلوز رابطه معنی­داری گزارش نکرده‌اند، اما بین شیرواری در گاوهای غیرآبستن و شیوع بروسلوز رابطه معنی­داری مشاهده کردند (28). Bahreinipour و همکاران در سال 2024، شیرواری را عامل محافظت‌کننده در برابر ابتلاء به بروسلوز گزارش نموده‌اند (24).

براساس نتایج جدول 3، واکسیناسیون یک عامل محافظت‌کننده در برابر شیوع سرمی بروسلوز گاو بوده است  (31/1–08/0 :CI ⁒95 ،31/0=OR). تأثیر واکسیناسیون بر کاهش موارد بروسلوز توسط Bahreinipour  و همکاران در سال 2024 (24)، Alamian و همکاران در سال 2021 (13) و Hajkazemi و همکاران در سال 2020 (32) گزارش شده است. درمقابل Nguna و همکاران در سال 2019 (33)، Rodrigues و همکاران در سال 2021 (34) و Adabi و همکاران در سال 2023 (15) ارتباط قابل‌توجهی بین شیوع بروسلوز گاو و واکسیناسیون مشاهده نکرده‌اند. جداسازی بیوواریته­های بروسلا آبورتوس از گاوهایی که با RB51 ایمن شده بودند (32)، دلالت بر عدم موفقیت واکسیناسیون در جلوگیری از بروز مجدد بروسلوز دارد. واکسن RB51 می‌تواند ابزار مفیدی برای ریشه‌کنی بروسلوز باشد، مشروط بر اینکه واکسیناسیون انبوه در ‌مدت‌زمان کافی اجرا شود و با یک برنامه آزمایش و کشتار مناسب و رعایت اصول امنیت زیستی توأم گردد (3، 6، 24). برای درک بیشتر از تأثیر واکسیناسیون در شیوع بروسلوز گاو، آنالیز دقیق­تر شیوع بیماری و سطح پوشش واکسیناسیون در هر منطقه ضروری است (34، 35).

براساس نتایج مطالعه حاضر روش باروری ارتباط معنی­داری (05/0P<) با شیوع بروسلوز در گله­های گاو داشت. در تمام گله­های بروسلوز منفی فقط از تلقیح مصنوعی استفاده می­شد، درحالی‌که 1/57 درصد از گله­های مثبت از هر دو روش تلقیح مصنوعی و گاو نر استفاده می­کردند. گزارش Ali و همکاران در سال 2017 (36) با نتایج مطالعه حاضر مطابقت دارد. Deka و همکاران در سال 2018 (25) و Cárdenas و همکاران در سال 2019 (37) گزارش کردند جفت­گیری با گاو نر موجب شیوع سرمی بروسلوز در گله­های گاو می­گردد.Etefa  و همکاران در سال 2022 (8)، Deb Nath و همکاران در سال 2023 (18) وGarrido-Haro  و همکاران در سال 2023، ارتباط معنی­داری بین شیوع آنتی­بادی ضدبروسلا در گله و روش باروری پیدا نکردند (38).

براساس نتایج مطالعه حاضر مدیریت جفت و جنین سقط‎شده، تأثیر معنی­داری بر روی شیوع سرمی بروسلوز در سطح گله داشت (05/0P<)، به‌طوری‌که در گله­هایی که مدیریت مناسبی برای جفت و جنین سقط‌شده نداشتند، خطر ابتلای بیشتری به بروسلوز گاوی داشتند. این نتیجه با گزارش­های Hajkazemi و همکاران در سال 2020 (32)، Bahreinipour و همکاران در سال 2023 (39)، Efrem و همکاران در سال 2023 (28) و Shome و همکاران در سال 2023 (40) مطابقت دارد. جنین سقط‌شده، غشاهای جنینی و ترشحات رحمی منبع اصلی اشاعه آلودگی در محیط می­باشند (3، 40).

معرفی دام جدید به گله به‌عنوان یک راه مهم ورود عفونت به گله در نظر گرفته می­شود (3، 25). براساس نتایج مطالعه، گله­های دارای سابقه خرید دام، به‌طور معنی­داری خطر ابتلای بیشتری نسبت به گله­های فاقد خرید دام داشتند (05/0P<)، به‌طوری‌که 7/85 درصد از گله­های بروسلوز مثبت خرید دام داشتند، درحالی‌که 75 درصد گله­های بروسلوز منفی خرید دام نداشتند. این نتیجه با نتایج مطالعات Bahreinipour و همکاران در سال 2023 (39)، Hajkazemi و همکاران در سال2020 (32) و dos Santos Rocha و همکاران در سال 2024 (41) مطابقت دارد. درمقابل Asakura و همکاران در سال 2018 (42) و Arif  و همکاران در سال 2019 (43) ارتباط قابل‌توجهی بین ورود دام جدید به گله و شیوع سرمی بروسلوز گزارش نکرده‌اند.

در مطالعه حاضر تراکم دام در سطح دامداری ارتباط معنی­داری با شیوع سرمی بروسلوز در گاوداری نداشت. میانگین تراکم گله­های بروسلوز مثبت 77/3 درصد و گله­های بروسلوز منفی 28/4 درصد بود. این نتیجه با گزارش Omer و همکاران در سال 2000 (44) مطابقت و با گزارش Pathak و همکاران در سال 2016 (45) در تضاد است.

نتایج مطالعه حاضر نشان داد میانگین تعداد دام در گله­های بروسلوز مثبت و منفی به‌ترتیب 5/118و 7/149 راس و اختلاف معنی­داری نداشتند. مطالعات متناقضی درمورد اندازه گله و شیوع سرمی بروسلوز در دسترس است. Deb Nath و همکاران در سال 2023 (18) و Etefa و همکاران در سال 2022 (8) ارتباط قابل‌توجهی بین اندازه گله و شیوع سرمی بروسلوز مشاهده نکردند. Tulu و همکاران در سال 2020 (30)، Asakura و همکاران در سال 2018 (42)، Rodrigues و همکاران در سال 2021 (34) و Efrem و همکاران در سال 2023 (28) ارتباط معنی­داری بین اندازه گله بزرگتر و شیوع بالاتر بروسلوز گزارش کرده‌اند. Warioba و همکاران در سال 2023 (20) شیوع بیشتر بروسلوز را در گله­هایی با سایز متوسط گزارش نموده‌اند. در مطالعه Mengele و همکاران در سال 2023 (46) با افزایش سایز گله خطر شیوع عفونت بروسلوز کمتر شده است. Garrido-Haro   و همکاران در سال 2023خطر شیوع بروسلوز را در گله­های کوچک‌تر کمتر گزارش کردند (38).

در مطالعه حاضر سطح تحصیلات با مثبت شدن عیار سرمی بروسلوز ارتباط معنی­داری داشت (05/0P<)، به‌طوری‌که در گله­های منفی، حداقل مدرک تحصیلی مدیر (صاحب گله)، لیسانس بود. در گله­های بروسلوز مثبت، 57 درصد از مدیران گله دیپلم یا زیردیپلم بودند. این مطالعه با نتایج Kothalawala و همکاران در سال 2017 (47) مطابقت و با مطالعه Asakura و همکاران در سال 2018 (42) در تضاد است.

وجود زایشگاه، پرورش هم‌زمان گوسفند و بز و نگهداری سگ در گاوداری ارتباط معنی­داری با شیوع سرمی بروسلوز نداشت. این نتایج با مطالعه Bahreinipour و همکاران در سال 2023 (39) تطابق داردArif . و همکاران در سال 2019، عدم تأثیر پرورش هم‌زمان سایر دام­های اهلی را در شیوع سرمی بروسلوز گزارش نموده‌اند (43). درمقابل Deresa و همکاران در سال 2020 (9)، وجود سگ در گله و Mengele و همکاران در سال 2023 (46) نگهداری گوسفند و بز را مرتبط با شیوع سرمی بروسلوز گاو گزارش کرده‌اند.

استفاده از شعله و سطح بهداشت خوب ارتباط معنی­داری با کاهش شیوع سرمی بروسلوز داشت (05/0P<). 75 درصد از گله­های دارای نتایج منفی از شعله استفاده می­کردند، درحالی‌که 7/85 درصد از گله­های بروسلوز مثبت برای ضدعفونی کردن دامداری از شعله استفاده نمی­کردند. Bahreinipour و همکاران در سال 2023 (39) ارتباط معنی­داری بین استفاده از شعله و شیوع بیماری مشاهده نکردند اما بین سطح بهداشت خوب و شیوع سرمی بروسلوز ارتباط معنی­دار گزارش شده است.

نتیجه­گیری نهایی: برای کنترل بیماری، واکسیناسیون انبوه، آزمایش و کشتار دام مثبت، کنترل جابه‌جایی دام، ارتقاء مدیریت بهداشتی گاوداری­ها و آموزش فراگیر گاوداران پیشنهاد می­گردد.

ملاحظات اخلاقی

مطالعه با مجوز کمیته اخلاق مؤسسه واکسن و سرم‌سازی رازی با کد مصوب 001269 – 071 – 18 – 18 – 4 انجام شد.

سپاسگزاری

مطالعه حاضر با حمایت‌های مالی و پشتیبانی اداره کل دامپزشکی استان یزد انجام شد. نویسندگان از این اداره تقدیر و تشکر می‌کنند.

تعارض منافع

هیچ گونه تعارض منافعی در ارتباط با این مطالعه وجود ندارد.

مراجع

  1. Dadar M, Shahali Y, Fakhri Y. Brucellosis in Iranian livestock: A meta-epidemiological study. Microb Pathog. 2021;155:104921. doi: 10.1016/j.micpath.2021.104921 PMID: 33930414
  2. Maktabi S, Zarei M, Ghorbanpour M, Tahmasebi T, Paknejad M. Comparison of two Brucella abortus and Brucella melitensis antigens used in ewe's MRT.J Vet Res. 2018;73(3):291-297. doi: 10.22059/JVR.2017.141563.2425
  3. Khurana SK, Sehrawat A, Tiwari R, Prasad M, Gulati B, Shabbir MZ, et al. Bovine brucellosis–a comprehensive review. Vet Quart. 2021;41(1):61-88. doi: 10.1080/01652176.2020.1868616 PMID: 33353489
  4. Dadar M, Godfroid J. Main risk factors associated with small and large ruminant brucellosis. Indian J Anim Sci. 2021;91(11):885–890. doi: 10.56093/ijans.v91i11.118115 PMID: 35017831
  5. Mahzounieh M, Mehri H, Samani HS, Momeni A, Shokuhi A, Khaksar K, et al. Genomic detection of Brucella spp. in sero-positive cattle in Charmahal va Bakhtiyari province, Iran. J Vet Res. 2015;70(4):395-401. doi: 10.22059/JVR.2016.56459
  6. Alamian S, Bahreinipour A, Amiry K, Dadar M. The control program of brucellosis by the Iranian veterinary organization in industrial dairy cattle farms. Arch Razi Inst. 2023;78(3):1107-1114. doi: 10.22092/ARI.2022.360508.2586 PMID: 38028819
  7. Alamian S, Amiry K, Etemadi A, Dadar M. Characterization of Brucellaspp. circulating in industrial dairy cattle farms in Iran: a field study 2016 - 2023. Vet Res Forum. 2024;15(4):195-202. doi: 10.30466/vrf.2024.2012972.4028 PMID: 38770201
  8. Etefa M, Kabeta T, Merga D, Debelo M. Cross-sectional study of seroprevalence and associated risk factors of bovine brucellosis in selected districts of Jimma zone, south western Oromia, Ethiopia. BioMed Res Int. 2022;9549942. doi: 10.1155/2022/9549942 PMID: 35789646
  9. Deresa B, Tulu D, Deressa FB. Epidemiological investigation of cattle abortion and its association with brucellosis in jimma zone, ethiopia. Vet Med (Auckl). 2020;11:87-98. doi: 10.2147/VMRR.S266350 PMID: 33062615
  10. Bashitu L, Afera B, Tuli G, Aklilu F. Sero-prevalence study of bovine brucellosis and its associated risk factors in debrebirhan and Ambo Towns. J Adv Dairy Res. 2015;3:131. PMID: 10.4172/2329-888X.1000131
  11. Dadar M, Tiwari R, Sharun Khan Dhama, K. Importance of brucellosis control programs of livestock on the improvement of one health. Vet Quart. 2021;41(1):137-151. doi: 10.1080/01652176.2021.1894501 PMID: 33618618
  12. Esmaeili H, Tajik P, Ekhtiyarzadeh H, Bolourchi M, Hamedi M, Khalaj M, et al. Control and eradication program for bovine brucellosis in Iran: an epidemiological survey. J Vet Res. 2012;67(3):211-221. doi: 10.22059/JVR.2012.28498
  13. Alamian S, Amiry K, Bahreinipour A, Etemadi A, Tebianian M, Fallah Mehrabadi H, et al. Brucella species circulating in rural and periurban dairy cattle farms: a comparative study in an endemic area. Trop Anim Health Prod. 2021;53(200). doi: 10.1007/s11250-021-02645-y PMID: 33686494
  14. Bahonar A, Bahrainipour A, Rahimi Foroshan A, Lotfollahzadeh S, Amiri K, Naghibi SB. Seroprevalence of brucellosis among industrial and semi-industrial dairy cows under brucellosis testing and slaughter operations of veterinary organization of Iran-2018 1397. Iran J Infect Dis Trop Med. 2019;24(86):7-15. (In Persian)
  15. Adabi M, Gharekhani J, Alamian S, Varasteh-Shams M, Fathi-Sheikhi M, Ghaderi H, et al. Bovine brucellosis: first comprehensive evaluation from hamedan, an endemic area in Iran. Indian J Microbiol. 2023;9:1-0. doi: 10.1007/s12088-023-01152-y
  16. Barman NN, Patil SS, Kurli R, Deka P, Bora DP, Deka G, et al. Meta-analysis of the prevalence of livestock diseases in North Eastern Region of India. Vet World. 2020;13(1):80-91. doi: 10.14202/vetworld.2020.80-91 PMID: 32158155
  17. Ran X, Cheng J, Wang M, Chen X, Wang H, Ge Y, et al. Brucellosis seroprevalence in dairy cattle in China during 2008–2018: A systematic review and meta-analysis. Acta tropica. 2019;189:117-123. doi: 10.1016/j.actatropica.2018.10.002 PMID: 30308207
  18. Deb Nath N, Ahmed SSU, Malakar V, Hussain T, Chandra Deb L, Paul S. Sero-prevalence and risk factors associated with brucellosis in dairy cattle of Sylhet District, Bangladesh: A cross-sectional study. Vet Med Sci. 2023;9:1349-1358. doi: 10.1002/vms3.1100 PMID: 36867646
  19. Merga Sima D, Abdeta Ifa D, Merga AL, Tola, EH. Seroprevalence of bovine brucellosis and associated risk factors in western Ethiopia. Vet Med (Auckl). 2021;12:317-324. doi: 10.2147/VMRR.S338930 PMID: 34938650
  20. Warioba JP, Karimuribo, ED, Komba EVG, Kabululu ML, Minga GA, Nonga HE. Occurrence and risk factors of brucellosis in commercial cattle farms from selected districts of the eastern coast zone, Tanzania. Vet Med Int. 2023;4904931. doi: 10.1155/2023/490493 PMID: 36814809
  21. Adabi M,  Khazaiee S,  Sadeghi-Nasab A, Alamian S, Arabestani MR, Valiei Z, et al. Brucellosis in livestock: First study on seroepidemiology, risk factors, and preventive strategies to manage the disease in Famenin. Iran. Vet world. 2022;15(8):2102-2110. doi: 10.14202/vetworld.2022.2102-2110 PMID: 36313852
  22. Gutema F, Tesfaye J. Sero epidemiology of cattle brucellosis and associated risk factors in amibara district of Afar Region, Ethiopia. J Vet Med Res. 2021;8(4):1220. doi: 10.21203/rs.3.rs-984061/v1
  23. Islam S, Barua S, Moni S, Islam A, Rahman A, Chowdhury S. Seroprevalence and risk factors for bovine brucellosis in the Chittagong Metropolitan Area of Bangladesh.Vet Med Sci. 2021;7:86–98. doi: 10.1002/vms3.348 PMID: 32949434
  24. Bahreinipour A, Bahonar A, Boluki Z, Rahimi Foroshani A, Lotfollahzadeh S, Amiri K. Case–control study of some factors affecting brucellosis infection in dairy cows. Iran Vet J. 2024;19(4):202-207. doi: 10.22055/IVJ.2022.356571.2490 (In Persian)
  25. Tulu D. Bovine brucellosis: epidemiology, public health implications, and status of brucellosis in Ethiopia. Vet Med (Auckl).2022;13:21-30. doi: 10.2147/VMRR.S347337 PMID: 35028300
  26. Deka RP, Magnusson U, Grace D, Lindahl J. Bovine brucellosis: prevalence, risk factors, economic cost and control options with particular reference to India-a review. Infect Ecol Epidemiol. 2018;8(1):1556548. doi: 10.1080/20008686.2018.1556548
  27. Robi DT, Gelalcha BD. Epidemiological investigation of brucellosis in breeding female cattle under the traditional production system of Jimma zone in Ethiopia. Vet Animal Sci. 2020;9:100117. doi: 10.1016/j.vas.2020.100117 PMID: 32734118
  28. Efrem GH, Mihreteab B, Ghebremariam MK, Okbamichael T, Ghebresilasie Y, Mor SM, et al. Prevalence of brucellosis and associated risk factors in dairy cattle in Maekel and Debub Regions, Eritrea. Front Vet Sci. 2023;10:1177572. doi: 10.3389/fvets.2023.1177572 PMID: 37396997
  29. Abera A, Denek Y, Tolosa T. Bovine brucellosis: Seroprevalence and its potential risk factors in smallholder dairy farms in Hawassa Town, Southern Ethiopia. Ethiop Vet J. 2019;23(2):41-63. doi: 10.4314/evj.v23i2.4
  30. Tulu D, Deresa B, Begna, F. Case-control study on risk factors associated with brucellosis in aborted cattle of Jimma zone, Ethiopia. Iran J Vet Sci Technol. 2020;11(2):27-36. doi: 10.22067/veterinary.v11i2.81661
  31. Bugeza J, Muwonge A, Munyeme M, Lasuba P, Godfroid J, Kankya C. Seroprevalence of bovine brucellosis and associated risk factors in Nakasongola district. Uganda. Trop Anim Health Prod. 2019;51(7):2073–2076. doi: 10.1007/s11250-018-1631-6 PMID: 29948776
  32. Hajkazemi MB, Bahonar AR, Nayeri Fasaei B, Rahimi Foroushani A. Seroprevalence and associated risk factors of brucellosis in rural domestic ruminants in Zanjan province. Vet Res Biol Prod. 2020;127:75-83. doi: 10.22092/vj.2019.125488.1562 (In Persian).
  33. Nguna J, Dione M, Apamaku M, Majalija S, Mugizi DR, Odoch T, et al. Seroprevalence of brucellosis and risk factors associated with its seropositivity in cattle, goats and humans in Iganga District, Uganda. Pan Afr Med J. 2019;33:99. doi: 10.11604/pamj.2019.33.99.16960 PMID: 31489077
  34. Rodrigues DL, Amorin EA, Ferreira F, Amaku M, Baquero OS, Grisi Filho JHH, et al. Seroprevalence and risk factors for bovine brucellosis in the state of Paraná, Brazil: an analysis after 18 years of ongoing control measures. Trop Anim Health Prod. 2021;53:1-11. doi: 10.1007/s11250-021-02945-3 PMID: 34617164
  35. Alamian S, Dadar M, Wareth G. Role of Brucella abortus biovar 3 in the outbreak of abortion in a dairy cattle herd immunized with Brucella abortus Iriba vaccine. Arc Raz Inst. 2020;75(3):377-384. doi: 10.22092/ARI.2019.125468.1305 PMID: 33025778
  36. Ali S, Akhter S, Neubauer H, Melzer F, Khan I, Abatih EN, et al. Seroprevalence and risk factors associated with bovine brucellosis in the Potohar Plateau, Pakistan. BMC Res Notes. 2017;10(1):1-11. doi: 10.1186/s13104-017-2394-2 PMID: 28129787
  37. Cárdenas L, Peña M, Melo O, Casal J. Risk factors for new bovine brucellosis infections in Colombian herds. BMC Vet Res. 2019;15,81. doi: 10.1186/s12917-019-1825-9 PMID: 30845954
  38. Garrido-Haro A, Barrionuevo-Samaniego M, Moreno-Caballeros P, Burbano-Enriquez A, Sánchez-Vázquez MJ, Pompei J, et al. Seroprevalence and risk factors related to bovine brucellosis in continental ecuador. Pathogens. 2023;12(9):1134. doi: 10.3390/pathogens12091134 PMID: 37764942
  39. Bahreinipour A, Bahonar A, Boluki Z, Rahimi Foroshani A, Lotfollah Zadeh S, Amiri, K. Bovine brucellosis infection in Iranian dairy farms: A herd-level case-control study. Iran J Vet Med. 2023;17(4):383-392. doi: 10.32598/ijvm.17.4.1005289
  40. Shome R, Natesan K, Kalleshamurthy T, Yadav C, Sahay S, Skariah S, et al. Management of bovine brucellosis in organized dairy herds through the identification of risk factors: A cross-sectional study from Karnataka, India. Vet World. 2023;16(5):1122–1130. doi: 10.14202/vetworld.2023.1122-1130 PMID: 37576779
  41. dos Santos Rocha ID, Clementino IJ, Canuto de Sousa DL, Alves CJ, de Sousa Américo Batista Santos C, de Azevedo SS. Distribution, seroprevalence and risk factors for bovine brucellosis in Brazil: Official data, systematic review and meta-analysis. Revista Argentina de Microbiología. 2023;56(2):153-164. doi: 10.1016/j.ram.2023.08.002 PMID: 38177023
  42. Asakura S, Makingi G, Kazwala R, Makita K. Herd-level risk factors associated with Brucella sero-positivity in cattle, and perception and behaviours on the disease control among agro-pastoralists in Tanzania. Acta tropica. 2018;187:99-107. doi: 10.1016/j.actatropica.2018.07.010 PMID: 30009764
  43. Arif S, Thomson P, Hernandez-Jover M, McGill D, Warriach H, Hayat K, et al. Bovine brucellosis in Pakistan; an analysis of engagement with risk factors in smallholder farmer settings. Vet Med Sci. 2019;5:390–401. doi: 10.1002/vms3.165 PMID: 30957947
  44. Omer MK, Skjerve E, Woldehiwet Z, Holstad G. Risk factors for Brucella spp. infection in dairy cattle farms in Asmara, State of Eritrea. Prev Vet Med. 2000;46(4):257-265. doi: 10.1016/S0167-5877(00)00152-5 PMID: 10960712
  45. Pathak AD, Dubal ZB, Karunakaran M, Doijad SP, Raorane AV, Dhuri RB, et al. Apparent seroprevalence, isolation and identification of risk factors for brucellosis among dairy cattle in Goa, India. Comp Immunol Microbiol Infect Dis. 2016;47:1–6. doi: 10.1016/j.cimid.2016.05.004 PMID: 27477501
  46. Mengele IJ, Shirima GM, Bwatota SF, Motto SK, Bronsvoort BMDC, Komwihangilo DM, et al. The status and risk factors of brucellosis in smallholder dairy cattle in selected regions of Tanzania. Vet Sci. 2023;10(2):155. doi: 10.3390/vetsci10020155 PMID: 36851460
  47. Kothalawala KAC, Makita K, Kothalawala H, Jiffry AM, Kubota S, Kono H. Association of farmers’ socio-economics with bovine brucellosis epidemiology in the dry zone of Sri Lanka. Prev Vet Med 2017;147:117-123. doi: 10.1016/j.prevetmed.2017.08.014 PMID: 29254709
مجله تحقیقات دامپزشکی (Journal of Veterinary Research)
دوره 80، شماره 1
اسفند 1403
صفحه 15-26

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار