سید اسماعیل جرجانی بنیانگذار پزشکی فارسی و تصحیح کتاب "الاغراض الطبیه" ایشان

نویسنده

چکیده

سید اسماعیل جرجانی یکی از بزرگترین دانشمندان و پزشکان ایران و جهان است. او در 434 ق™ 1042 م در گرگان زاده شد و در 531 ™ ق 1136 م در <مرو> در گذشت. او با نگاشتن کتاب‌های <ذخیره خورارزمشاهی> و <الاغراض الطبیه> که به ترتیب دایر¦ المعارف‌های بزرگ و متوسط پزشکی به زبان فارسی‌ هستند، پزشکی نویسی به زبان فارسی را اعتلا داد. اگرچه نوشتن کتاب‌هایی به زبان فارسی حتی قبل از زمان ابوعلی سینا نیز مرسوم بوده ولی آن نه چنان بوده که با آن پزشک بپرورند. ذخیره خوارزمشاهی و الاغراض الطبیه بهترین کتاب‌های پزشکی پارسی هستند که تاکنون نگاشته شده است. اگرچه مانند هر کتاب پزشکی کهن دیگری قسمت هایی از این کتاب‌ها اکنون منسوخ شده‌اند ولی اگر آنها را در ظرف زمان بنگریم همانا بهترین کتاب‌های طب کهن می‌باشند که به شیوایی به زبان فارسی بیان شده است. اینجانب کتاب الاغراض الطبیمه جرجانی را با توسل به پنج نسخه کهن تصحیح کرده و همراه با فرهنگ پزشکی اغراض طبی در دو جلد در سال‌های 1385 - 1384 حدوداً در 1500 صفحه به چاپ رسانیده‌ام. قدیمی‌ترین نسخه خطی برای تصحیح نیمه اول کتاب متعلق به کتابخانه حراجچی اوغلوی ترکیه مورخ 599 هجری قمری است و برای نیمه دوم کتاب نسخه خطی کتابخانه مسجد ایاصوفیه ترکیه مورد استفاده قرار گرفته است. نسخه‌های دیگر متعلق به کتابخانه مسجد سپهسالار، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است.
واژه‌های کلیدی: دایر¦ المعارف پزشکی، جرجانی، ذخیره خوارزمشاهی، الاغراض الطبیه.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

-

چکیده [English]

Abstract: Sayyed Esmail Josjani (Gorgani) was one of the greatest scientists and physicians of Iran died in 1136 in merve. He promted writing medical book in Persian by authoring the valuable book of zakhireh kharazmshahi and Al Aghraz al tibia. Of course writing medical books in Persian was common before Avicennas time (980 - 1037). Zakhireh and Aghraz are like big and medium medical encyclopedia and even since the creation of the present Persian script. These books are the last and most important medical books in Persian. Like any other ancient book, some parts of these books are abolished but some other parts are valuable. However these books are remained to be unique as Persian medical books in the course of time. I have edited and corrected al - Aghraz al tibia (Medical goals) from several old manuscripts. There are seveval manuscripts of al - Aghraz (which is about 250000 words). To edit and correct this book, I have used five old important manuscripts of Aghraz and one manuscripts of zakhireh kharazmihahi. I have published this book in 2 volumes in 2005 - 2006. At the end of the second volume, I compiled a medical dictionary named Dictionary of Aghraz. The references of this work are various documents including manuscripts of published, old and new medical sources in persain or Arabic languages and some English or French documents.
Key words:Sayyed Esmail Jorjani, Persian, medicine.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sayyed Esmail Jorjani
  • persian
  • medici