نوع مقاله : بهداشت خوراک دام، طیور و آبزیان
نویسندگان
گروه شیلات، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
BACKGROUND: Pacu is considered as one of the major sources of nutrition in the Amazon basin because of its high growth rate, low food expectation and resistance to diseases and the idea of using inulin in its diet can improve the culture of the species.
Objectives: In this study the effe0ct of different levels of prebiotic inulin on the growth rate, body composition and some blood parameters in black Pacu was studied.
Methods: For this purpose 120 Pacu fish (6.50±0.05 g) were fed with 1, 2 and 3 g/kg prebiotic inulin over a period of 60 days.
Results: The results showed that the highest percentage of body weight gained, specific growth rate and condition factor were obtained in 3 g/kg inulin, which were significantly different from other treatments (P<0.05). A significant positive effect was observed in feed conversion ratio (FCR) and protein efficiency ratio (PER) by adding 3 g/kg inulin. It decreased the amount of FCR and increased the amount of PER significantly. Also, there was no dead fish between treatments all during the period and the survival rate was 100%. Addition of inulin to the diet, improved the nutritional composition of the fish and the maximum amount of protein and fat and minimum amount of moisture were measured in 3 g/kg inulin. In hematological parameters, although there were no significant differences in the number of red blood cells, MCV, MCH and MCHC amounts, the maximum numbers of white blood cells and the highest amounts of hemoglobin and hematocrit with the significant differences to other treatments, belonged to 3 g/kg inulin.
Conclusions: Addition of 3 g/kg inulin can improve the growth rate, nutrient composition and immunity in Black Pacu.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
امروزه صنعت تولید ماهیان زینتی در مقایسه با سایر آبزیان از رشد نسبتأ خوبی برخودار بوده است. پاکو یکی از ماهیان خانواده کاراسیده است که خود شامل انواع مختلفی از ماهیان پاکو می‌باشد. این ماهیان را پیرانای اهلی هم می‌نامند زیرا شباهت زیادی به ماهی پیرانا دارند(12). در ایران ﭘاکو ﺑﻪ ﻣﻨﺰله ﻣﺎهی زﻳﻨﺘـی محسوب می‌شود اما ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ ﺳـﺮﻋﺖ رﺷـﺪ زﻳـﺎد، ﺗﻮﻗﻊ ﻏﺬاﻳی ﻛﻢ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ زﻳﺎد اﻳــﻦ ﻣــﺎهی همچون پیرانا از ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﻣﻬــﻢ ﻏــﺬاﻳی ﻛﺸــﻮرهای ﺣﻮضه رودﺧﺎنه آﻣﺎزون ﻣﺤﺴﻮب میﺷﻮد(12). با این وجود اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﻘﺎﻻت ﭼﺎپ ﺷـﺪه در ﺧﺼـﻮص ﻓﻨـﺎوری ﺗﻮﻟﻴـﺪ آن ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ. از مهم ترین مشکلاتی که در پروش ماهیان زینتی وجود دارد موضوع تغذیه است. محققین معتقدند که جیره‌های غذایی مناسب باید بتوانند علاوه بر رشد آبزی، منجر به افزایش مقاومت و ارتقای سلامت موجود نیز بشوند(1). تحقیقات فراوانی در استفاده از افزودنی‌های غذایی یه در بهبود رشد و ایمنی آبزیان مؤثرند صورت گرفته است. از جمله این ترکیبات می‌توان به پروبیوتیک‌ها، پربیوتیک‌ها و سین بیوتیک‌ها اشاره نمود (16). ایده استفاده از پربیوتیک‌ها اولین بار توسط Gibson و Roberfroid (1995) مطرح شد. پربیوتیک‌ها کربوهیدرات‌های غیر قابل هضمی هستند که از طریق تحریک رشد یا فعال کردن یک یا تعداد محدودی از گونه‌های باکتریایی که در روده وجود دارند، اثرات سودمندی بر میزبان داشته و رشد و سلامتی آن را بهبود می‌بخشند (22). اصولاً عناصر غذایی یه به عنوان پربیوتیک طبقه بندی می‌شوند نباید در بخش‌های فوقانی دستگاه گوارش هضم و جذب شوند، سبب تحریی مییروفلور روده در جهت تولید ترییبات سالم شوند و توسط یی یا تعدادی از باکتری‌های مفید روده به صورت گزینشی تخمیر شوند (9). در حال حاضر پربیوتیک‌ها بیشتر بر اساس توانایی شان در افزایش رشد میکروارگانیسم‌های تولیدکننده اسید لاکتیک انتخاب می‌شوند (22). اینولین یک کربوهیدرات گیاهی غیرقندی همو پلی ساکاریدی است که دارای فیبر محلول بوده و از گیاهان مختلفی (نظیر سیر، پیاز، سیب زمینی، تره فرنگی، گندم، موز، گل کوکب و کاسنی) با درجه پلیمریزاسیون متفاوت به دست می‌آید. اگرچه اینولین یک فیبر طبیعی در جیره غذایی ماهیان نیست ولی به واسطه خواص پربیوتیکی آن در تحریک باکتری‌های مفید روده و توقف رشد باکتری‌های مضر، استفاده از آن در آبزی پروری ایده خوبی می‌باشد (23).
بر اساس گزارش‌های موجود استفاده از پربیوتیک‌ها در گونه‌های زینتی نیز دارای اثرات مثبت است. به عنوان مثال، Bahrekazemi و همکاران در سال 2016 با افزودن اینولین به جیره گونه سیچلید زندانی (Archocentrus nigrofaciatus) نشان دادند که افزودن حداقلg/kg 2 آن باعث بهبود عملکرد رشد و پارامترهای خونی می‌شود(4). استفاده از سطوح متفاوت اینولین در گونه پاکوی قرمز (Piaractus brachypomus) نیز بیانگر اثر معنی‌دار مثبت بر میزان رشد و برخی پارامترهای خونی است (15). در مطالعه دیگری یه توسط Rahnama و همیاران (2013) بر روی ماهی قرمز حوض (Carassius auratus gibelio) انجام گرفت بهترین عملکرد رشد و کارایی تغذیه در جیره غذایی حاوی g/kg 5/1 اینولین بدست آمد(21). همچنین بهبود عملکرد رشد و بازماندگی در استفاده از g 4 مانان الیگو ساکارید در گونه زبرا (Danio rerio) گزارش شده است (10).
از آن جا یه تحقیقات در زمینه استفاده از پربیوتیک‌ها در پرورش ماهیان زینتی در شروع راه خود قرار دارد، در این پژوهش به ارزیابی تأثیر سطوح مختلف اینولین برشاخص‌های رشد، ترکیب لاشه و برخی پارامترهای هماتولوژی در ماهی پاکوی سیاه پرداخته شده است.
مواد و روش کار
شرایط پرورش و تغذیه: این پژوهش در زمستان 1395، به مدت 60 روز در مریز تحقیقات ماهیان زینتی جهاد دانشگاهی واحد مازندران در منطقه چییرود جویبار انجام پذیرفت. بچه ماهیان پاکوی سیاه با میانگین وزن g 05/0±50/6 از مریز مطالعات ماهیان زینتی جهاد دانشگاهی شهرستان ساری تهیه و به محل آزمایش منتقل گردید. پس از سازگاری اولیه ماهیان با شرایط دمایی یارگاه و عادت دهی آن‌ها با جیره مورد استفاده در آزمایش به مدت یی هفته، تعداد 120 قطعه ماهی پس از زیست سنجی به طور یاملا تصادفی در 12 آیواریوم (با ابعاد m 5/0*8/0*5/1 و حجمm3 6/0) قرار داده شدند. غذای مورد استفاده پلت بچه ماهیان یپور (شرکت آبزیان شمال - بابل) بود که از کارخانه تهیه شد و جهت تهیه جیره‌های آزمایشی به ترتیب مقادیر g/kg 1، 2 و 3 پربیوتیک اینولین (با ماده مؤثره الیگوسایارید دیستران محصول شرکت میتو ژاپن) به آن اضافه گردید. غذا به صورت دستی آماده گردید، به این صورت که مقادیر مورد نظر از اینولین به طور جداگانه به جیره اضافه و بعد از خمیر شدن وترکیب یکنواخت پربیوتیک با جیره، با چرخ گوشت به پلت تبدیل شدند. پلت‌ها در سایه بعد ازh 24 خشک گردیدند و در دمای C˚ 4 در یخچال نگهداری شدند. نوع مواد اولیه مورد استفاده در جیره و نتایج تجزیه جیره مورد استفاده در این پژوهش در جدول 1 آمده است.
در طول دوره آزمایش، غذادهی به ماهیان بر اساس میزان اشتها و تا زمان سیری ماهیان در سه نوبت (h 8، 13 و 18) انجام گرفت. غذای خورده نشده نیز یک ساعت بعد از غذادهی جمع آوری و در دمای C˚ 60 خشک می‌شد. تمامی شرایط فیزییوشیمیایی آب مخازن در طول دوره آزمایش به صورت روزانه کنترل و در سطح بهینه (درجه حرارت: C˚ 1± 27 ،اکسیژن محلول: ppm 2/0± 7، pH : 8/0 ±7) نگهداری می‌شد.
سنجش پارامترهای خونی: پس از پایان دوره 60 روزه آزمایش، به منظور سنجش فایتورهای خونی، از هر تیرار 4 عدد ماهی به صورت تصادفی صید و پس از بیهوشی با پودرگل میخی ( g/L 1 ) (21)، از محل ساقه دمی خون گیری شدند. نمونه‌های خون به لوله‌های هپارینه منتقل و در دمای C˚ 4 نگهداری شدند. تعداد گلبول‌های قرمز و سفید با روش هموسیتومتر و توسط لام نئوبار (24)، میزان هماتویریت با روش مییروهماتویریت (22) و میزان هموگلوبین با استفاده از ییت و دستگاه اسپیتروفوتومتر (UV-2150, USA) در طول موج nm 540 (5)، مورد سنجش قرار گرفت. جهت تعیین MCV، MCH و MCHC از فرمول‌های زیر استفاده شد(6):
10×(گلبول قرمز در میلیون/مقدار هماتوکریت)= MCV ا (fl)
10×(گلبول قرمز در میلیون/مقدار هموگلوبین)= MCH ا (pg)
100 ×(مقدار هماتوکریت/مقدار هموگلوبین)= MCHC (درصد)
تجزیه شیمیایی لاشه ماهیان: برای آنالیز لاشه در پایان دوره آزمایش دو نمونه از هر تکرار بطور تصادفی انتخاب و بعد از خارج کردن امعاء و احشاء و جداکردن سر و باله و فیله نمودن کامل ماهیان، به کمک چرخ گوشت، چرخ شده و مخلوط حاصله مورد انالیز قرار گرفت. تجزیه لاشه شامل آنالیز مقدار پروتئین خام، چربی خام، رطوبت و خایستر بود که به روش استانداردAOAC در سال 1990 انجام شد (3). پروتئین کل با استفاده از دستگاه کجلدال، چربی به روش سوکسله، خاکستر با استفاده از کوره الکتریکی در دمای C˚ 550 به مدت h4 به وسیله کوره (هریوس- آلمان) و رطوبت با استفاده از دستگاه آون (طب آزما-ایران) در دمای C˚ 105 به مدتh 24 اندازه گیری گردید.
شاخص‌های رشد: برای ارزیابی شاخص‌های مربوط به رشد و تغذیه ماهی‌ها نیز از فرمول‌های زیر استفاده شد(13):
100* وزن اولیه (g)/ [(وزن اولیه (g)- وزن نهایی (g) ]= افزایش وزن بدن (درصد)
100*[طول دوره آزمایش/( Ln وزن اولیه- Ln وزن نهایی)]= نرخ رشد ویژه (درصد/day)
100*3(طول ماهی (cm))/ وزن ماهی (g) = فاکتور وضعیت (درصد)
افزایش وزن ماهی (g)/غذای خورده شده (g) = ضریب تبدیل غذایی
پروتئین خورده شده (g)/وزن به دست آمده (g) = نسبت یارآیی پروتئین
100* تعداد ماهیان در ابتدای دوره/تعداد ماهیان در انتهای دوره= بازماندگی(درصد)
تجزیه و تحلیل آماری: برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، نرمال بودن داده‌ها به وسیله آزمون Shapiro-Wilk سنجش گردید. تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق آزمون تجزیه واریانس یک طرفه (ANOVA) و مقایسه میانگین بین تیمارها براساس آزمون دانکن انجام شد. وجود یا عدم وجود اختلاف معنی‌دار در سطح درصد 95 اطمینان، با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 19 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بصورت میانگین ± انحراف معیار ثبت گردید.
نتایج
شاخص‌های رشد و تغذیه ای: در بین تیمارهای آزمایشی بیشترین وزن نهایی (g 09/2±90/30)مربوط به تیمار g/kg 3 پربیوتیک اینولین بود و کمترین مقدار این شاخص به تیمار شاهد معادل g 01/2±79/20 تعلق داشت و تفاوت معنی‌داری بین آن‌ها مشاهده شد (05/0>P). در واقع بیشترین افزایش درصد وزن بدن مربوط به تیمار g/kg 3 پربیوتیک اینولین بود و کمترین مقدار این شاخص مربوط به تیمار شاهد بود و تفاوت معنی‌داری بین تیمارها مشاهده گردید (جدول 2)،(05/0>P). نتایج حاصل از نرخ رشد ویژه و ضریب چاقی نیز نشان داد که بیشترین میزان هر دو پارامتر مربوط به تیمار g/kg 3 پربیوتیک اینولین و کمترین مقدار به تیمار شاهد تعلق داشت (جدول 2) و تفاوت معنی‌داری بین تیمارها مشاهده گردید (05/0>P).
در بین تیمارهای آزمایشی کمترین مقدار ضریب تبدیل غذایی مربوط به تیمار g/kg 3 پربیوتیک اینولین و بیشترین مقدار این شاخص متعلق به تیمار شاهد بود. بیشترین نسبت کارایی پروتئین نیز معادل 00/0±46/0 مربوط به تیمار g/kg 3 پربیوتیک و کمترین مقدار به تیمار شاهد (01/0±26/0) تعلق داشت و تفاوت معنی‌داری بین آن‌ها مشاهده گردید (05/0>P) (جدول 2).
در مجموع در کل دوره پرورش تلفاتی در بین تیمارهای تحت بررسی مشاهده نشد و نرخ بقاء100درصد بود.
ترکیبات شیمیایی بدن: نتایج اثر پربیوتیک اینولین بر ترکیبات لاشه در جدول3 نشان داده شده است. بیشترین و کمترین مقدار پروتئین لاشه به ترتیب مربوط به تیمار g/kg 3 گرم اینولین و تیمار شاهد بود. از نظر میزان چربی لاشه نیز تفاوت معنی‌داری مشاهده گردید (05/0>P). بیشترین میزان چربی لاشه در تیمار g/kg 3 و کمترین مقدار در تیمار g 2 اندازه گیری شد. همچنین در میزان رطوبت لاشه بیشترین مقدار مربوط به تیمار شاهد و کمترین مقدار مربوط به گروه g/kg 3 بود که نسبت به تیمار شاهد اختلاف معنی‌داری داشت. اما بین سطوح مختلف خاکستر در ترکیبات مغذی بدن ماهیان اختلاف معنی‌داری وجود نداشت (05/0<P).
پارامترهای هماتولوژی: با توجه به جدول4 تعداد گلبول قرمز در ماهیان گروه شاهد و گروه g 1، 2 و 3 پربیوتیک نسبت به هم تفاوت معنی‌داری نداشتند(05/0<P). مقادیر هموگلوبین در گروه شاهد و تیمار 1 تفاوت معنی‌داری نداشت ولی گروه 2 و 3 دارای تفاوت معنی‌دار نسبت به گروه شاهد بودند (05/0>P). تیمار 3 دارای بیشترین مقدار هموگلوبین بود. مقدار هماتو کریت در هر سه گروه 1، 2 و 3 دارای تفاوت معنی‌داری نسبت به گروه شاهد بود و افزایش نشان داد. گروه 3 بیشترین مقدار هماتوکریت را دارا بود. با توجه به جدول 4 تعداد گلبول‌های سفید در گروه‌های g/kg 2 و 3 اینولین دارای تفاوت معنی‌داری نسبت به گروه شاهد بودند (05/0>P). بیشترین و کمترین گلبول سفید را به ترتیب تیمار3 و گروه شاهد دارا بودند .در نتایج بدست آمده مقادیر MCV ،MCH و MCHC درگروه 3 نسبت به گروه شاهد افزایش یافت اما تفاوت معنی‌داری را نسبت به گروه شاهد نشان نداد (05/0<P). سایر تیمارها نیز تفاوت معنی‌دار ی با گروه شاهد نداشتند (جدول 4).
جدول1. ترکیب شیمیایی و آنالیز تقریبی جیره آزمایشی مورد استفاده در این تحقیق
|
اجزای تشکیل دهنده |
میزان(%) |
|
پودر ماهی کیلکا (پروتئین 35/57 %) |
25 |
|
گلوتن ذرت |
10 |
|
آرد گندم |
20 |
|
روغن کانولا |
8 |
|
پودر سویا |
24 |
|
پودر گوشت |
10 |
|
مکمل معدنی* |
5/1 |
|
مکمل ویتامینی* |
5/1 |
|
ضد قارچ |
1/0 |
|
ویتامین C پایدار |
13/0 |
|
همبند (ملاس) |
2/0 |
|
نوع ترکیب |
میزان (%) |
|
پروتئین خام |
23/36 |
|
چربی خام |
11 |
|
رطوبت |
95/11 |
|
خاکستر |
6 |
*مکمل معدنی شامل منیزیم، آهن، روی، مس، ید، سلنیوم و کولین کلراید،
*مکمل ویتامینی شامل ویتامینهای E، A، D3، B1، B2، B3، B5، B6، B12 و K
جدول 2. معیارهای رشد و تغذیه ایدر ماهی پاکوی سیاه تغذیه شده بامقادیر متفاوت اینولین به مدت 60 روز
|
فاکتورهای رشد |
سطوح مختلف پربیوتیک اینولین در جیره (g/kg) |
|||
|
صفر ( شاهد) |
1(گروه 1 ) |
2(گروه2 ) |
3 ( گروه 3) |
|
|
وزن نهایی(g) |
a01/2±79/20 |
ab68/0±14/23 |
b88/1±32/26 |
c09/2±90/30 |
|
افزایش وزن(%) |
a92/11±92/198 |
b25/1±27/272 |
c13/10±90/293 |
d32/5±53/378 |
|
ضریب تبدیل غذایی |
b18/0±16/1 |
b04/0±99/0 |
b09/0±00/1 |
a05/0±75/0 |
|
نسبت کارایی پروتئین |
a01/0±26/0 |
c00/0±36/0 |
b01/0±32/0 |
d00/0±46/0 |
|
سرعت رشد ویژه (%/day) |
a25/0±44/4 |
b00/0±76/4 |
b05/0±85/4 |
c00/0±35/5 |
|
ضریب چاقی(%) |
a14/0±89/1 |
a06/0±99/1 |
b10/0±31/2 |
b16/0±42/2 |
اعدادی که در هر ردیف با حروف یکسان نشان داده شده اند تفاوت معنی دار ندارند(05/0<P)
جدول3. آنالیز لاشه در ماهی پاکوی سیاه تغذیه شده با سطوح متفاوت اینولین به مدت 60 روز
|
فاکتور لاشه |
پروتئین (%) |
چربی (%) |
خاکستر (%) |
رطوبت (%) |
|
شاهد |
a05/0±54/15 |
a21/0±08/10 |
a09/0±67/2 |
a36/0±98/71 |
|
تیمار 1 |
ab11/0±30/16 |
ab72/0±86/9 |
a26/0±28/2 |
b08/0±54/71 |
|
تیمار 2 |
b21/0±98/16 |
ab53/0±97/8 |
a33/0±06/2 |
b41/0±66/71 |
|
تیمار 3 |
b67/0±34/17 |
b24/0±01/11 |
a36/0±47/2 |
b14/0±17/69 |
اعدادی که در هر ستون با حروف یکسان نشان داده شده اند تفاوت معنی دار ندارند (05/0<P)
جدول 4. پارامترهای خونی درماهی پاکوی سیاه تغذیه شده با سطوح متفاوت اینولین به مدت 60 روز
|
فاکتور های سلولی |
سطوح مختلف پربیوتیک اینولین در جیره (g/kg) |
|||
|
صفر ( شاهد) |
1(گروه 1 ) |
2(گروه2 ) |
3 ( گروه 3) |
|
|
گلبول قرمز (N*1000/mm3) |
a07/0±63/1 |
a07/0±73/1 |
a32/0±67/1 |
a12/0±86/1 |
|
هموگلوبین(g/dl) |
a32/0±34/9 |
a21/1±12/9 |
b32/2±28/12 |
b66/0±98/12 |
|
هماتوکریت) %) |
a00/2±00/29 |
b 57/0±04/31 |
b 29/0±33/31 |
b 02/0±67/31 |
|
گلبول سفید (N/ mm3) |
a 00/1±20/8 |
a 20/1±80/10 |
b55/0±96/11 |
b10/0±50/12 |
|
MCV(fl) |
a 50/19±0/178 |
a 38/11±09/168 |
a 29/5±90/170 |
a 25/14±48/181 |
|
MCH ( pg) |
a 65/0±19/57 |
a 44/9±87/52 |
a 55/12±29/64 |
a 60/7±49/66 |
|
MCHC ( % )
|
ab 94/5±67/30 |
a 29/3±06/29 |
ab 03/7±76/38
|
b 38/10±42/43 |
اعدادی که در هر ردیف با حروف یکسان نشان داده شده اند تفاوت معنی دار ندارند(05/0<P)
بحث
ترکیباتی همچون اینولین، منبع تغذیه‌ای مناسبی برای رشد و فعالیت باکتری‌های فلور دستگاه گوارش نظیر لاکتوباسیل‌ها و بیفیدوباکترها می‌باشند(18).این مطالعه نشان داد افزودن g/kg 3 پربیوتیک اینولین می‌تواند در بهبود عملکرد رشد مانند درصد افزایش وزن،ضریب رشد ویژه و فاکتور وضعیت و تولید نهایی این ماهی مؤثر واقع شود. بهبود عملکرد رشد تا حد زیادی می‌تواند ناشی از افزایش فعالیت آنزیم‌های هضمی باشد که منجر به بهبود ریخت شناسی روده به واسطه تخمیر پربیوتیک توسط باکتری‌های بومی روده می‌شود (9). به نظر می‌رسد اثر مثبت مکمل‌های غذایی نظیر اینولین، بر روی رشد و کارایی تغذیه احتمالاًً از طریق از بین بردن یا کاهش تراکم باکتری‌های بیماریزای موجود در دستگاه گوارش، افزایش جمعیت باکتری‌های مفید روده، بهبود وضعیت میکروپرزهای روده و نیز تقویت سامانه ایمنی بدن باشد که در مجموع می‌تواند سبب بهبود وضعیت سلامت ماهی و نیز افزایش کارایی هضم و جذب مواد مغذی بواسطه افزایش فعالیت آنزیم‌های گوارشی در دستگاه گوارش شود (25). در مطالعه‌ای که توسط Hoseini و همکاران در سال 2014 در گونه پاکوی قرمز (Piaractus brachypomus) انجام شد نیز اثر مثبت پربیوتیک اینولین در سطوح 1،2 و 3 درصد بر پارامترهای رشد گزارش شده است(15). درحالی که در تحقیقی که توسط Bahrekazemi و همکاران در سال 2016 در گونه سیچلید زندانی (Archocentrus nigrofaciatus) انجام شد از بین مقادیر g/kg 1،2 و 3 پربیوتیک اینولین، مقدار g 2 بهترین نتایج را حاصل کرد که مخالف نتایج تحقیق حاضر بود (4). در تحقیق دیگری یه توسط Rahnama و همیاران (2013) بر روی ماهی قرمز حوض (Carassius auratus gibelio) انجام گرفت، مشخص شد یه بهترین عملکرد رشد و کارایی تغذیه زمانی به دست آمد یه در جیره غذایی آن g/kg 5/1 اینولین وجود داشت (21). بر اساس گزارش Forsatkar و همکاران (2017) استفاده از 4 گرم مانان الیگو ساکارید بیشترین درصد افزایش وزن و ضریب رشد ویژه را در گونه زبرا (Danio rerio) حاصل کرد (10). تفاوت در پاسخ رشد در گونه‌های مختلف می‌تواند به دلیل تفاوت در گونه و سن ماهی، ترکیبات جیره و نوع پربیوتیک و اثرات متقابل آن‌ها، اختصاصات سیستم گوارشی و شرایط پرورشی نظیر سیستم نگهداری و پارامترهای کمی وکیفی آب باشد (8).
یکی از عوامل اقتصادی بودن پرورش آبزیان پایین بودن ضریب تبدیل غذایی است، چرا که علاوه بر کاهش هزینه‌های غذا به سبب مقدار کمتر غذادهی، از آلودگی ثانویه آب و به تبع آن کاهش پارامترهای کیفی آب جلوگیری خواهد کرد(8). در این تحقیق با افزودن اینولین به غذا ضریب تبدیل غذایی کاهش یافت و کمترین مقدار در تیمار g/kg 3 اینولین حاصل شد. نتایج مشابه در استفاده از اینولین در گونه‌های پاکوی قرمز، سیچلید زندانی و ماهی قرمز حوض هم گزارش شده است (4،15،21). احتمال می‌رود اینولین به واسطه تکثیر باکتری‌های پروبیوتیک، باعث تولید آنزیم‌های گوارشی (آمیلاز، پروتئاز و لیپاز) و در نهایت سبب کاهش میزان ضریب تبدیل غذایی در میزبان شود (25). این آنزیم‌ها در نهایت منجر به افزایش هضم چربی‌ها و پروتئین‌های موجود در جیره غذایی شده و کارآیی تغذیه و متعاقب آن رشد را در میزبان به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهند. بعلاوه تولید اسید لاکتیک و اسیدهای چرب زنجیره کوتاه نظیر اسید بوتیریک ناشی از تخمیر اینولین منجر به کاهش pH روده می‌شود که شرایط مناسبی را برای رشد باکتری‌های اسید لاکتیک فراهم می‌کند. این عمل می‌تواند سبب کاهش ضریب تبدیل غذایی و افزایش یارایی تغذیه در آبزی شود(7).
در مطالعه حاضر هیچ گونه تلفاتی بین تیمارها مشاهده نشد و درصد بازماندگی بین تیمارها تفاوت معنی‌دار نداشت. در نتایج گزارش شده توسط Hoseini و همکاران (2014) در پاکوی قرمز Piaractus) brachypomus) وBahrekazemi و همکاران (2016) در سیچلید زندانی نیز نتایج مشابه بوده است. درصد بازماندگی نشان دهنده ایمنی در مقابل عوامل بیماری زا و استرس‌های محیطی می‌باشد. بر خلاف نتایج پژوهش حاضر، Forsatkar و همکاران(2017) در ماهی زبرا و Akramiو همکاران و Mira و همکاران در سال 2011 نشان دادند یه اضافه کردن اینولین به ترتیب به جیره تجاری بچه ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) و ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) می‌تواند در افزایش بازماندگی مؤثر باشد (1،18).
نتایج مربوط به آنالیز لاشه در پاکوی سیاه بیان کننده کاهش معنی‌دار درصد رطوبت و افزایش معنی‌دار درصد پروتئین و چربی در تیمارg/kg 3 اینولین بود. پربیوتیک اینولین مانند سایر پربیوتیک‌ها می‌تواند بر باکتری‌های مفید روده مؤثر بوده و باعث افزایش جمعیت آن‌ها شود. در نتیجه میزان هضم غذا را افزایش دهد. به عنوان مثال افزایش درصد پروتئین بدن به دلیل بهبود استفاده از اسیدهای آمینه حاصل می‌شود(25). اثر مثبت پربیوتیک در ترکیبات مغذی بدن در برخی تحقیقات گزارش نشده است. استفاده از اینولین به میزان g 5 در ماهی کلمه (Rutilus rutilus caspius) و پربیوتیک میتو در کپور معمولی به میزان g/kg 1 تا 3 تغییر معنی‌داری در ترکیبات مغذی بدن مانند درصد پروتئین و چربی حاصل نکرد (18،19). علت این تفاوت می‌تواند مربوط به نوع و غلظت پربیوتیک مورد استفاده، گونه ،سن و وزن ماهی باشد.
بررسی فاکتورهای خونی وسیله‌ای مناسب برای سنجش وضعیت سلامتی ماهی می‌باشد و برای بررسی اثرات احتمالی برخی مواد ضد تغذیه‌ای نیز اهمیت دارد (17). بخشی از این تغییرات وابسته به ویژگی‌های خود گلبول قرمز است مانند تغییر در اندازه سلول و میزان ذخیره هموگلوبین و بخش دیگر به غلظت پلاسما بستگی دارد که می‌تواند اثر خود را به صورت تغییر در تعداد گلبول‌ها در واحد حجم و همچنین تغییر میزان هماتوکریت نشان دهد(14). در این مطالعه اگرچه در مورد پارامترهای تعداد گلبول قرمز، MCV، MCH و MCHC تفاوت بین گروه شاهد و سایر تیمارها معنی‌دار نبود اما افزایش معنی‌دار در تعداد گلبول سفید و مقدار هموگلوبین و هماتوکریت درتیمار g/kg 2 و 3 اینولین نسبت به شاهد مشاهده شد. بالا بودن میزان هموگلوبین و هماتویریت در تیمارهای پربیوتیکی نشان دهنده برتری وضعیت تنفسی در این تیمارها در مقایسه با تیمار شاهد و g/kg 1 اینولین می‌باشد (10). در مطالعه Hoseini و همیاران (2014)، مشخص شد یه جیره حاوی دو درصد اینولین تأثیر معنی‌داری روی هموگلوبین و هماتوکریت خون ماهی پاکوی قرمز داشته که با نتایج پژوهش حاضر مطابقت دارند(15). در گونه سیچلید زندانی نیز بیشترین تعداد گلبول‌های قرمز و سفید و حداکثر میزان هموگلوبین و هماتوکریت در تیمارg/kg 3 اینولین و کمترین مقادیر در تیمار شاهد و g/kg 1 اینولین گزارش شده است (4). Andrews و همیاران (2009)، در مطالعه خود افزایش معنی‌داری در فاکتورهای گلبول سفید، گلبول قرمز و هموگلوبین، در ماهیان روهو (Labeo rohita) تغذیه شده با جیره حاوی مانان اولیگوسایارید در مقایسه با تیمار شاهد مشاهده نمودند(2). در این مطالعه بین تیمارها از نقطه نظر تعداد گلبول‌های سفید تفاوت معنی‌دار وجود داشت و بالاترین تعداد گلبول سفید در تیمار حاوی g/kg 3 اینولین مشاهده شد. گلبول سفید از جمله مهم ترین شاخص‌های سلامتی و ایمنی جانور است . محرک‌های ایمنی به گیرنده‌های ویژه‌ای روی سطح فاگوسیت‌ها و لنفوسیت‌ها چسبیده و با تولید آنزیم‌هایی عوامل بیماری زا را تخریب می‌ینند. علاوه بر این، می‌توانند برخی انتقال دهندگان شیمیایی نظیر اینترفرون، اینترلویین و پروتئین‌های کمپلمان را تولید کنند که سبب تحریک سیستم ایمنی و افزایش فعالیت لنفوسیت B و T می‌شوند (20).
نتیجه گیری: نتایج این بررسی نشان داد که افزودن پربیوتیک اینولین به میزان g/kg 3 جیره غذایی ماهی پاکوی سیاه بالاترین کارایی را بر شاخص‌های رشد و تغذیه داشته است. همچنین افزودن این مقدار از اینولین باعث بهبود ترکیبات مغذی بدن و ارتقا سطح ایمنی در ماهی گشت. در نتیجه می‌تواند به عنوان مکمل رشد و ایمنی پاکوی سیاه مورد استفاده قرار گیرد.
تشکر و قدردانی
مولفان بر خود لازم می‌دانند تا از پرسنل مرکز تحقیقات ماهیان زینتی جهاد دانشگاهی به ویژه آقای مهندس نیک بخش برای تامین ماهی و تجهیزات، کمال تشکر و قدردانی را داشته باشند.
تعارض در منافع
بین نویسندگان هیچ گونه تعارض در منافع گزارش نشده است.
', './data/jvr/coversheet/cover_fa.jpg'))