بررسی شیوع مهم‌ترین علل باکتریایی و تک‌یاخته‌ای اسهال گوساله‌ها در گاوداری‌های شیری اطراف شهرکرد

نوع مقاله : بهداشت و بیماری های دام های بزرگ

نویسندگان

1 دانش آموخته عمومی دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران

2 گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران

3 بخش کلینیکال پاتولوژی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران

4 بخش میکروبیولوژی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران

5 اداره کل دامپزشکی استان چهارمحال و بختیاری، شهرکرد، ایران

چکیده

زمینۀ مطالعه: سندروم اسهال در گوساله‌ها به علت زیان ناشی از تلفات، کاهش وزن، ایجاد گوساله‌های ضعیف و هزینه‌های درمانی با خسارت‌های جبران‌ناپذیری به صنعت گاوداری جهان همراه است. از این رو مطالعه علل شیوع اسهال در مناطق مختلف تأثیر بسزایی در اتخاذ استراتژی‌های مدیریتی جهت پیشگیری و درمان دارد.
هدف: مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان شیوع برخی انتروپاتوژن‌های مهم گوساله‌های اسهالی زیر سه ماه در گاوداری‌های اطراف شهرکرد انجام شد.
روش‌کار: از 82 گوساله‌ ماده در روز اول ابتلا به اسهال، نمونه مدفوع جمع‌آوری و از نظر آلودگی به سالمونلا، اشریشیاکلی، کلستریدیوم، کریپتوسپوریدیوم و کوکسیدیا با روش‌های مرسوم میکروبیولوژی و انگل‌شناسی آزمایش شدند.
نتایج: در مجموع از گوساله‌های مورد مطالعه، 6/36 درصد از نظر سالمونلا، 4/24 درصد از نظر اشریشیاکلی، 8/9 درصد از نظر کلستریدیوم، 8/9 درصد از نظر کریپتوسپوریدیوم و 31/7 درصد از نظر کوکسیدیا مثبت بودند و از 4 مورد آلوده به اشریشیاکلی، سویه K99 جدا شد. بیشترین شیوع مربوط به سالمونلا و اشریشیاکلی گزارش شد.
نتیجه‌گیری نهایی: برخورد گوساله‌ها با عوامل عفونی اسهال در طول زندگی تقریباً اجتناب‌ناپذیر است چرا که بلافاصله پس از تولد ارگانیسم‌ها را از محیط دریافت می‌کنند. بنابراین اتخاذ روش‌های مدیریتی کارآمد، رعایت موازین بهداشتی و دریافت آغوز کافی بویژه در فصول سرد سال، در کنترل، پیشگیری و کاهش میزان اسهال و خسارات متعاقب آن مؤثر خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Prevalence of the Most Important Bacterial and Protozoal Causes of Calf Diarrhea in Shahrekord Suburb Dairy Husbandries

نویسندگان [English]

  • Tohid Moradi 1
  • Reza Azadbakht 1
  • Shahin Nejat Dehkordi 2
  • Mohsen Jafariyan Dehkordi 3
  • Hasan Momtaz 4
  • Masoomeh Heidari Sureshjani 5
1 Graduated from the Faculty of Veterinary Medicine, Islamic Azad University, Shahrekord branch, Shahrekord, Iran
2 Department of Clinical Sciences, Faculty of Veterinary Medicine, Islamic Azad University, Shahrekord branch, Shahrekord, Iran
3 Department of Clinical Pathology, Faculty of Veterinary Medicine, Islamic Azad University, Shahrekord branch, Shahrekord, Iran
4 Department of Microbiology, Faculty of Veterinary Medicine, Islamic Azad University, Shahrekord branch, Shahrekord, Iran
5 Central Veterinary Laboratory, Iran Veterinary Organization, Tehran, Iran
چکیده [English]

BACKGROUND: Diarrhea syndrome is associated with irrecoverable damages in the husbandry industry worldwide due to losses resulted from fatality, weight loss, growing weak calves and treatment costs. Hence, investigation of diarrhea causes in different areas is important to attempt management strategies to prevent and control it.
OBJECTIVES: Present study was carried to investigate prevalence of some important entropathogens in diarrheic calves until three months old, in Shahrekord suburb husbandries.
METHODS: Fecal samples were taken from 82 female calves in first day of diarrhea and were examined for isolation of salmonella, Escherichia coli, clostridium, cryptosporidium, and coccidia through common microbiological and parasitological methods.
RESULTS: In general, prevalence of isolated organisms were: salmonella 36.6%, Escherichia coli 24.4%, clostridium 9.8%, cryptosporidium 9.8%, and coccidian 7.31%, and Escherichia coli K99 were isolated from four calves. The most prevalent pathogens were Escherichia coli and Salmonella.
CONCLUSIONS: The calves are unavoidably exposed to infectious causes of diarrhea during their whole lifespan, because they acquire organisms from environment immediately after birth. Therefore, attempts at efficient management methods, hygienic principles and receiving enough colostrum, particularly in cold seasons, may be efficient in the control, prevention and decrease of diarrhea and its subsequent losses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Diarrhea
  • Calf
  • Escherichia coli
  • Salmonella
  • Protozoa

مقدمه


تلفات گوساله‌ها در روزهای ابتدای تولد در تمام نقاط جهان قابل توجه و از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. اسهال در گوساله‌ها می‌تواند به طور جدی مخاطره‌آمیز بوده و به دلیل تلفات، هزینه درمان و کاهش رشد از نظر اقتصادی با خسارت‌های جبران‌ناپذیر همراه باشد. مطالعاتی در آمریکا حاکی از آن است که در سال‌های اخیر با وجود تحولات بنیادین در نحوه تغذیه و مدیریت نگهداری گوساله‌ها (طی یک دوره 50 ساله از 1930 تا 1980) تغییر چشمگیری در میزان تلفات ناشی از اسهال رخ نداده است (23). در ایران نیز تلفات گوساله‌های نوزاد از بدو تولد تا 3 ماهگی نسبتاً سنگین و بالا است و در مواردی از 20 درصد هم تجاوز می‌کند. اسهال و سپتی‌سمی متعاقب آن یکی از علل عمومی بیماری و مرگ و میر در دام‌ها اعم از بالغین و نوزادان است و در نوزادانی که در 24 ساعت اولیه تولد دسترسی کافی به میزان مناسب آغوز نداشته‌اند، وقوع بیشتری دارد. مهمترین عوامل اسهال و سپتی‌سمی در نوزادان، باکتری‌های گرم منفی مثل اشریشیاکلی و سالمونلا است. اشریشیاکلی شایع‌ترین جرم جدا شده از جریان خون گوساله‌ها، بره‌ها و کره اسبان مبتلا به این عارضه می‌باشد (16،30).

بحث در مورد علل عفونی اسهال گوساله‌ها از 30 سال پیش به طور جدی مورد توجه قرار گرفته است. تا سال‌ها سالمونلا را تنها عامل مولد اسهال می‌دانستند ولی در سال 1967 نشان داده شد که گروه کوچکی از سوش‎های کلی‌باسیل، منجر به اسهالی آبکی می‌شوند. این دسته از باکتری‌ها بعداً اشرشیاکلی انتروتوکسینوژن نام گرفتند و امروزه مشخص شده است که مهمترین پاتوژن‌هایی هستند که در نوزاد علفخواران باعث اسهال می‌شوند (23). سپتی‌سمی کلی‌باسیلی در گوساله‌های با سن کمتر از 2 هفته اتفاق می‌افتد. در فرم حاد، بیماری با دپرسیون پیشرونده، کلاپس و اسهال مشخص می‌گردد. در شکل مزمن، عامل مولد بیماری در مفاصل و یا پرده‌های مننژ موضعی می‌شود. کلی‌سپتی‌سمی برخی اوقات با اسهال همراه می‌گردد اما پاتوژنز آن با کلی‌باسیلوز روده‌ای متفاوت است. محققان معتقدند کلی‌سپتی‌سمی از عواقب کمپلکس اسهال گوساله‌ها می‌باشد (۳۰، ۲۳).

گوساله در همان دقایق اولیه زندگی وارد محیطی آلوده می‌گردد (بستر، سطل‌ها و ظروف شیر و غذای آلوده، تماس و نزدیک شدن به گوساله‌های اسهالی، محل زایشگاه، پوست پرینه و پستان گاو بالغ). ارگانیسم از طریق مدفوع در سطح گله منتشر می‌شود و همه اجسام بی‌جان و ابزارآلات را هم آلوده می‌کند (30). بنابراین آگاهی از علل مسبب اسهال در هر منطقه و حتی در هر واحد پرورشی برای برنامه‌ریزی‌های بعدی و حتی سیاست‌های درمانی در برخورد با بیماری از اهمیت بسزایی برخوردار است. به این منظور مطالعه حاضر با هدف بررسی برخی علل باکتریایی و تک‌یاخته‌ای اسهال انجام شد.

مواد و روش­کار

این مطالعه در گاوداری‌های صنعتی و نیمه‌صنعتی اطراف شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری، انجام شد. بدین منظور از ۸۲ راس گوساله مبتلا به اسهال با سن ۱ تا ۹۰ روز، نمونه مدفوع اخذ و داخل ظرف استریل به آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد منتقل و آزمایشات بعدی برای جداسازی و ردیابی ارگانیسم‌های اشریشیاکلی، سالمونلا، کلستریدیوم، کوکسیدیا و کریپتوسپوریدیوم صورت گرفت.

جداسازی اشریشیاکلی: مقدار 1 گرم از نمونه مدفوع در 9 میلی‌لیتر محیط آب پپتونه کشت و به مدت ۲۴ ساعت در 37 درجه سانتیگراد انکوبه شده و نمونه‌های غنی شده نیز در محیط آگار مک‌کانکی کشت گردید و بعد از رشد پرگنه‌های مشکوک (پرگنه لاکتوز مثبت صورتی رنگ)، در محیط آگار EMB کشت و به مدت ۲۴ ساعت در 37 درجه سانتیگراد انکوبه شد. پرگنه‌های سبز متالیک به منظور تأیید اشریشیاکلی، تحت آزمایش‌های بیوشیمیایی نظیر کشت در محیطTSI  و تست در IMVIC قرار داده شد. به منظور ردیابی اشریشیاکلی K99 در سویه‌های جدا شده، ابتدا از باکتری‌های جدا شده با استفاده از کیت استخراج DNA (ساخت شرکت سیناژن، ایران) DNA ژنومی استخراج و با استفاده از زوج پرایمرها، وجود ژن کدکننده فیمبریال F5 به روش PCR در آن‌ها شناسایی گردید.

جداسازی سالمونلا: مقدار 1 گرم از نمونه مدفوع در 9 میلی‌لیتر محیط غنی کننده سلنیت F به مدت ۲۴ ساعت در ۴1 درجه سانتیگراد کشت و سپس به مدت ۲۴ ساعت در محیط جامد SS کشت داده شد. پرگنه‌های مشکوک (پرگنه‌های لاکتوز منفی بی‌رنگ با مرکز سیاه رنگ) در محیطTSI  و آزمایشات بیوشیمیایی نظیر IMVIC قرار داده شد.

جداسازی کلستریدیوم: مقدار 1 گرم مدفوع را در 9 میلی‌لیتر محیط غنی کننده کلستریدیوم در شرایط بی هوازی در ۳۷ درجه سانتیگراد کشت و سپس در محیط جامد بلاد آگار (BA) در شرایط بی‌هوازی کشت گردید. کلونی‌های رشد کرده (واجد همولیز) تحت آزمایشات بیوشیمیایی نظیر ذوب ژلاتین، هضم لیستین و تخمیر در شیر تورنسل‌دار قرار گرفتند.

کوکسیدیا (به روش شناورسازی): 3 گرم مدفوع را در 30 میلی‌لیتر آب مقطر حل کرده و با صافی ۱۰۰، ذرات درشت آن را گرفته و در سه لوله 10 میلی‌لیتری با دور ۲۰۰۰ به مدت ۵ دقیقه سانتریفیوژ شد. سپس مایع رویی را دور ریخته و به رسوبات، آب شکر اشباع یا آب نمک اشباع افزوده شد تا سر لوله محدب گردد. یک عدد لامل روی لوله قرار داده شد، که پس از ۲۰ دقیقه قرار گرفتن در یک مکان ثابت و عمودی، تخم کوکسیدیای شناور شده، در صورت وجود به لامل می‌چسبد. سپس لامل را به آرامی برداشته روی لام گذاشته، و اووسیت‌ها مشاهده شدند.

کریپتوسپوریدیا (ذیل نلسون اصلاح شده): از نمونه مدفوع،گسترش نازک تهیه کرده و برای فیکس کردن آن، ۳ بار از روی شعله عبور داده شد. سپس رنگ فوشین ذیل به مدت ۲۰ دقیقه روی لام ریخته و بعد شستشو با آب، و سپس رنگ بری با اسید الکل به مدت ۱۵ ثانیه انجام گرفت. در ادامه شستشو با آب، در مرحله بعد استفاده از رنگ متیلن‌بلو به مدت ۳ دقیقه، و مجدداً شستشو با آب انجام گرفت. بعد از خشک شدن نتیجه قرائت گردید.

آزمون PCR: نمونه‌هایی که بطور قطعی از نظر اشریشیاکلی مثبت بودند، برای جداسازی K99 به آزمایشگاه تشخیص مولکولی منتقل و بر روی آن‌ها بررسی مولکولی انجام شد. بدین منظور از پرایمر اختصاصی فیمریه F5 استفاده شد.

نتایج

از بین 82 نمونه اخذ شده از گوساله‌های اسهالی، از 30 مورد، باکتری سالمونلا، و از 20 مورد اشرشیاکلی جدا شد. در نمونه‌های اخذ شده 8 مورد آلودگی به کلستریدیوم، 8 موردکوکسیدیا و 6 مورد آلودگی به کریپتوسپوریدیا وجود داشت (نمودار 1). از باکتری‌های اشریشیاکلی جدا شده، 4 مورد K99 تشخیص داده شدند.

بحث

اسهال در گوساله‌ها یکی از پیچیده ترین مشکلات بالینی است که متعاقباً خسارات اقتصادی فراوانی را نیز به وجود می‌آورد. علت اسهال در گوساله‌ها شامل مجموعه‌ای از عوامل باکتریایی، ویروسی، تک‌یاخته‌ای، نقص در انتقال ایمنی پاسیو توسط آغوز و شرایط محیطی و تغذیه‌ای می‌باشد، از اینرو به عنوان یک سندروم پیچیده شناخته می‌شود (19،30). محققین مهمترین عوامل عفونی اسهال گوساله‌ها را روتاویروس، کروناویروس، اشریشیاکلی انتروتوکسیژنیک، کریپتوسپوریدیوم و سالمونلا می‌دانند. یکی از مهمترین آن‌ها اشریشیاکلی‌ انتروتوکسیژنیکK99 است که به طور گسترده در میان گوساله‌های دارای اسهال و در گاوان سالم وجود دارد (28).

در این تحقیق با استفاده از روش‌های کشت باکتریایی و تشخیص مولکولی، فراوانی اشریشیاکلی K99 در موارد اسهال گوساله‌ها تعیین گردید. یافته‌های Nagy و Fekete در سال 2005، شیوع اشریشیاکلی توکسیکوژنیک را در گوساله‌های مبتلا به اسهال 4 درصد نشان دادند (21). البته ارقام بالاتر نیز گزارش گردیده است، به عنوان مثال Salvadori و همکاران در سال 2003، شیوع اسهال ناشی از این باکتری را در برزیل ۳۰ تا ۴۰ درصد گزارش نموده‌اند (26). در انگلستان شیوع این باکتری ۳ تا ۶ درصد گزارش شده است. محققین وضعیت جغرافیایی و گسترش کمتر این عامل از سایر نقاط به این کشور را، از علل مهم پایین بودن شیوع آن می‌دانند (21). تفاوت در فراوانی اشریشیاکلی K99 در نقاط مختلف جهان و همچنین مکان‌های مختلف یک منطقه می‌تواند به دلایل متنوعی مانند ایمن‌سازی یا عدم ایمن‌سازی گاوهای آبستن، رعایت یا عدم رعایت اصول بهداشتی در گاوداری و همچنین خوراندن آغوز به میزان کافی و در زمان مناسب به گوساله نوزاد باشد (28). در شرایط نگهداری متراکم و با مدیریت ضعیف ممکن است میزان ابتلای گوساله‌های شیری به اشرشیاکلی تا 75 درصد برسد اما معمولاً 30 درصد است و در گوساله‌های گوشتی 50-10 درصد گزارش می‌گردد. میزان مرگ‌و‌میر موردی بیماری در گوساله‌های شیری 50-10 درصد و در گوساله‌های گوشتی 25-5 درصد عنوان شده است. میزان مرگ‌و‌میر کلی جمعیتی در اثر بیماری تا 60 درصد دیده می‌شود (30).

Bartel و همکاران در هلند در سال ۲۰۱۰ میزان شیوع اشریشیاکلی K99 را 6/2 درصد گزارش نمودند (4).  Uhdeو همکاران در سال 2008، میزان شیوع اشریشیاکلی K99 را در مزارع پرورش گاو شیری سوئیس 5/5 درصد گزارش نمودند (31). Wieler و همکاران در سال ۲۰۰۷ با مطالعه بر روی ۲۲۱ راس گوساله مبتلا به اسهال، میزان شیوع اشریشیاکلی انتروتوکسیژنیک را 5/4 درصد گزارش نمودند (32). در پژوهش دیگری که در سال ۲۰۰۴ توسط Sargeant و همکاران در آمریکا انجام شد، 2/10 درصد از اشریشیاکلی‌های جدا شده از نمونه‌های مدفوعی گاو، گوساله و از محل نگهداری دام‎ها، با استفاده از PCR اشریشیاکلی وروتوکسیکوژنیک بودند در حالی که میزان آلودگی در سطح آغل و جایگاه پرواربندی بسیار بالا گزارش شد (27). در مطالعه Ghanbarpour و همکاران در سال 2008، بر روی ۱۱۴ نمونه سوآپ از راست روده گوساله‌های اسهالی با سن زیر ۳ هفته، و ۶۸ نمونه از گوساله‌های سالم با همان سن، فراوانی جدایه‌های دارای فاکتور K99 اشریشیاکلی در موارد اسهالی و سالم، به ترتیب 83/45 درصد (۴۴ جدایه) و 46/17 درصد (۱۱ جدایه) بدست آمد (7). در مطالعه Lotfollahzadeh و همکاران در سال 2004 بر روی ۹۳ گوساله مبتلا به اسهال زیر یک ماه در دو شهر قائم شهر و بابل، از 8/40 درصد آن‎ها اشریشیاکلی جدا گردید که تنها یک مورد (07/1 درصد)، اشریشیاکلی K99 بود (14). Khakpour و همکاران نیز طی مطالعه‌ای در سال 2012، بر روی ۱۹۴ نمونه مدفوع گاوها و گوساله‌های کشتاری در کشتارگاه تبریز، با استفاده از روش PCR میزان آلودگی با اشریشیاکلی وروتوکسیکوژنیک را ۲۳ درصد اعلام کرده‌اند (11). در حالی که یک مطالعه کشتارگاهی مشابه دیگر در استان کرمان، میزان شیوع اشریشیاکلی وروتوکسیژنیک را 7/7 درصد اعلام کرده است (12). در مطالعه حاضر نیز میزان آلودگی جداسازی اشریشیاکلی 4/24 درصد بود که از این تعداد ۴ نمونه اشریشیاکلی K99 تشخیص داده شد. مطالعات دیگر محققین در منطقه حاکی از آن است که از 400 نمونه سواب مدفوعی گاو در شهرکرد، 384 سویه باکتری اشریشیاکلی تشخیص داده شد که 40 درصد آن‎ها وروتوکسیژنیک بودند (5). در مطالعه Shahrani و همکاران در سال 2014 نیز استان چهارمحال و بختیاری در بین 4 استان، آلوده ترین منطقه به اشریشیاکلی گزارش شد (78 درصد آلوده) (29). اشریشیاکلی‌های K99 عامل بیماری مهم اقتصادی در دامپزشکی از قبیل اسهال کلی‌باسیلوزی گوساله‌ها، ورم پستان کلی‌فرمی در گاو و... است. در واقع مدفوع گاوها یکی از مهمترین مخازن انتقال این بیماری در اپیدمیولوژی کلی‌باسیلوز گاو و گوساله در منطقه می‌باشند و اختلاف در اعداد و ارقام گزارش شده در مناطق مختلف می‌تواند ناشی از اختلاف سن دام‌های مورد نمونه‌گیری و یا تفاوت فصل نمونه‌گیری باشد (29).

در مطالعه حاضر با روش کشت باکتریایی، شیوع سالمونلا 6/36 درصد بود. محققین دیگر در سایر نقاط جهان میزان شیوع را در حد پایین‌تری گزارش کرده‌اند. مطالعه Younis و همکاران در سال 2009، در مصر شیوع سالمونلا را 9/4 درصد گزارش کرده که بیشتر سالمونلا تیفی‌موریوم بوده است (33). مطالعه‌ای در برزیل نیز شیوع سالمونلا تیفی‌موریوم و سالمونلا دابلین را به ترتیب 1/6 درصد و 4/5 درصد اعلام کرد (13). در مطالعات جداگانه در نروژ و اتریش میزان شیوع سالمونلا صفر گزارش گردیده است. این اختلاف‌ها احتمالاً به دلیل منطقه خاص جغرافیایی و برخورداری از شاخص‌های بالای بهداشتی در این مناطق می‌باشد (4،8،9). مطالعه Atyabi و همکاران در سال 2012 نیز میزان شیوع سالمونلا انتریدیس در مقایسه با سالمونلا تیفی‌موریوم را در دامداری‌های اطراف تهران، بیشتر گزارش کرد (1). Nadalian و همکاران در سال 2008، بیشترین شیوع سالمونلوزیس را در گروه سنی ۵/۱ تا ۳ ماه گزارش کردند (20). در مطالعه حاضر، جدا شدن سالمونلا در گاوداری‌های مورد مطالعه نشان می‌دهد که آلودگی با منبع انسانی نظیر: آلودگی آب، غذا، بستر و به طور کلی محیط گاوداری با فاضلاب انسانی می‌تواند علت آلودگی گوساله‌ها باشد. البته نقش ناقلین از جمله پرندگان، جوندگان وحشی و... را نباید از نظر دور داشت.

Bartels و همکاران در سال 2010، کلستریدیوم پرفرینجنس تیپ D را بیشترین (54 درصد) و اشریشیاکلی را کمترین (6/2 درصد) جرم جدا شده از گوساله‌های اسهالی زیر 22 روز معرفی نمودند (4). در مصر با انجام مطالعه‌ای بر روی ۲۸ نمونه مدفوع گوساله‌های اسهالی زیر ۲ ماه، از 75 درصد آن‌ها، کلستریدیوم پرفریجنس تیپD  و از 3/8 درصد آن‌ها کلستریدیوم پرفریجنس تیپ A جدا شد (22). در مطالعه‌ی Mokhtari-Farsani و Doosti در سال 2015 بر روی 150 نمونه تصادفی مدفوع گوساله‌ها در گاوداری‌های اطراف شهرکرد، 60 درصد (90 مورد) آلودگی به کلستریدیوم دیفیسیل گزارش شد که تنها 24 مورد از آن‌ها جز سویه‌های بیماریزا بودند (18). میزان شیوع اسهال کلستریدیومی در گوساله‌ها در مقایسه با سایر اجرام کمتر می‌باشد. در مواقع درگیری با کلستریدیوم‌ها، به دلیل تولید توکسین مهلک و سپتی‌سمی، اغلب دام، پیش از بروز علائم بالینی آشکار و اسهال، در کمتر از 12 ساعت تلف می‌گردد. به طور کلی از نظر اهمیت و فراوانی، میزان شیوع اسهال کلستریدیایی در مقایسه با سایر اجرام در جایگاه پایین‌تری قرار دارد اما رتبه اهمیت آن‌ در بین سایر علل اسهال هنوز مورد بحث است (6).

کریپتوسپوریدیوزیس از بیماری‌های نوظهور در کشورهای در حال توسعه است (22). حضور گونه‌های مختلف کریپتوسپوریدیوم در مدفوع گوساله‌ها در مناطق مختلف دنیا گزارش شده است (2). طی مطالعه Homem و همکاران در برزیل در سال 2012، با انجام یک تحقیق بر روی ۲۰۹ نمونه مدفوعی از گوساله‌های یک روزه تا ۶ ماه و به روش PCR، توانستند از ۱۵۳ مورد آن‌ها (2/73 درصد) کریپتوسپوریدیوم پاروم جدا کنند (10). در مطالعهRanjbar Bahadori  و Aliari در سال 2012 بر روی ۲۰۰ راس گوساله مبتلا به اسهال در دامداری‌های اطراف تهران، آلودگی به کریپتوسپوریدیوم در 9 درصد از دام‌های مورد مطالعه دیده شد که بیشترین میزان آلودگی در سنین زیر ۲ ماهگی بود (25). Mokhber Dezfouli و همکاران در سال 2005 با انجام مطالعه‌ای در دامپروری‌های صنعتی اطراف تهران میزان آلودگی گوساله‌ها را 78/40 درصد و میزان آلودگی گاوها را 28 درصد گزارش نمودند. در 52/10 درصد از موارد مثبت در گوساله‌ها، انگل به تنهایی، و در 26/30 درصد از آن‌ها، تک‎یاخته حداقل با یک جرم میکروبی دیگر همراه بوده است. در 3/6 درصد از گاوها نیز، عفونت همزمان با یک باکتری وجود داشت (17). مطالعه دیگری از همین محققین نشان داد که در اکثر مواقعی که اسهال با علت اشرشیاکلی تشخیص داده می‌شود، آلودگی همزمان با کریپتوسپوریدیوم نیز وجود دارد (14،16). Nourmohammadzadeh و همکاران در سال 2010 با بررسی ۵۰۰ نمونه مدفوع از گوساله‌های نوزاد مبتلا به اسهال زیر ۲ ماه در مناطق مختلف آذربایجان شرقی، 4/41 درصد از آن‎ها را از نظر آلودگی با کریپتوسپوریدیوم، مثبت گزارش نمودند. بر اساس این مطالعه، کمترین میزان شیوع آلودگی در هفته اول زندگی (2/25 درصد)، و بیشترین آن در سن ۶ تا ۸ هفتگی (4/61 درصد)، بوده است (24). Maleki و Nayebzadeh در سال 2008، طی مطالعه‌ای 5/17 درصد از گوساله‌ها، تلیسه‌ها و گاوهای بالغ اسهالی و غیر اسهالی در شهرستان خرم‎آباد را آلوده به کریپتوسپوریدیوم گزارش نمودند (15). Azizi و همکاران در سال 2008، با بررسی ۴۰۰ نمونه مدفوع از ۳۰ گاوداری شیری در شهرکرد، از 18 درصد آن‌ها کریپتوسپوریدیوم پاروم جدا کردند. همچنین بیشترین میزان شیوع انگل، در گوساله‌های زیر یک ماه مشاهده گردید (2). در تحقیق حاضر میزان آلودگی به آیمریا در گوساله‌های اسهالی 8/9 درصد و میزان آلودگی به کریپتوسپوریدیا 31/7 درصد بدست آمد. Bangoura و همکاران در آلمان در سال 2011 با انجام یک مطالعه بر روی ۶۵ مزرعه پرورش گاو، میزان شیوع ایمریا بوویس را 9/76 درصد و ایمریا زورنئی را 1/83 درصد گزارش نمودند (3). با توجه به اینکه بلافاصله پس از بروز اسهال دفع اووسیت شروع نمی‌شود، اگر نمونه‌برداری متناوب و در فواصل زمانی معین از گوساله‌ها انجام می‌گرفت، بر میزان آلودگی افزوده می‌شد. با این توصیف به نظر می‌رسد میزان واقعی آلودگی به این تک‌یاخته‌ها، بیش از این رقم باشد. تخلیه بستر باکس‌های گوساله‌ها به روش جارو کردن، بسترهای کاه و خاک، و بسترهای بتونی احتمال آلودگی را بالا می‌برد. همچنین نمونه‌برداری هفته‌ای دو بار و به مدت یک ماه، میزان آلودگی را بصورت واقعی‎تری نسبت به یک بار نمونه‌برداری در دو ماه اول حیات نشان می‌دهد.

در مجموع می‌توان گفت پنج عامل اشریشیاکلی، کریپتوسپوریدیوم، سالمونلا، کوکسیدیا و کلستریدیوم از مهمترین عوامل مسبب اسهال گوساله‌ها در گاوداری‌های اطراف شهرکرد می‌باشند. بیشترین آلودگی در گاوداری‌های مورد مطالعه به علت سالمونلا و سپس اشریشیاکلی بوده است که بهداشت ناکافی بستر و دسترسی به فاضلاب انسانی و نیز وجود دام‌های حامل در گله را می‌توان علت این امر دانست. پاکسازی منظم و مناسب بستر، تشخیص و درمان دام‌های حامل، و جداسازی و درمان کامل گوساله‌های اسهالی، در کنترل و کاهش شیوع عوامل مسبب اسهال در گاوداری مؤثر خواهد بود. جهت رسیدن به نتایج کاربردی و مطالعه اپیدمیولوژیک دقیق‌تر عوامل اسهال، باید مطالعات گسترده تا مراحل انتهایی تشخیص پاتوژن‌ها انجام شود و تأثیر عواملی چون دمای هوا و فصل، جنس و گروه‌های سنی مختلف در هر منطقه تعیین گردد.

سپاسگزاری               

نویسندگان مقاله از معاونت پژوهشی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، جهت همکاری در به انجام رسیدن این پژوهش تقدیر و تشکر می‌نمایند.

تعارض منافع

بین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است.

نمودار 1. فراوانی عوامل اسهال جدا شده از مدفوع گوساله‌های اسهالی.

 

 

 

 

 

  1. References

     

    1. Atyabi, N., Zahraei Salehi, T., Ghazisaeedi, F., Ashrafi, I. (2012). The molecular investigation of widespread Salmonella serovars, S. typhimurium and S. enteritidis, involved in salmonellosis of cattle and sheep in farms around Tehran, Iran. Iranian J Vet Res, 39, 126-133. https://doi.org/10.22099/IJVR.2012.102
    2. Azizi, H. R., Pourjafar, M, Dabaghzadeh, B., Rajabi, H. (2008). A Survey of prevalence of Cryptosporidium parvum infection in less than one year old calves in Shahrekord dairy farms. Iranian Veterinary Journal, 3, 96-99.
    3. Bangoura, B., Mundt, H. C., Schmäschke, R., Westphal, B., Daugschies, A. (2011). Prevalence of Eimeria bovis and Eimeria zuernii in German cattle herds and factors influencing oocyst excretion. Parasitol Res, 109, 129-138. https://doi.org/ 10.1007/s00436-011-2409-1PMID:21739382
    4. Bartels, C. J., Holzhauer, M., Jorritsma, R., Swart, W. A., Lam, T. J. (2010). Prevalence, prediction and risk factors of enteropathogens in normal and non-normal faeces of young Dutch dairy calves. Prev Vet Med, 93, 162-169. https://doi.org/10.1016/j.prevetmed.2009.09.020 PMID: 19819574
    5. Bonyadian, M., Moshtagh, H., Behroozi, P. (2017). Occurrence of verotoxigenic E.coli in cow feces and antimicrobial resistance of the isolates in cattle farms in Shahrekord area. Biological Journal of Microorganism, 21, 75-84.
    6. Cernicchiaro, N., Pearl, D. L., Ghimire, S., Gyles, C. L., Johnson, R. P., LeJeune, J. T., Ziebell, K., McEwen, S. A. (2009). Risk factors associated with Escherichia coli O157:H7 in Ontario beef cow-calf operations. Prev Vet Med, 1, 92, 106-115. https://doi.org/10.1016/j.prevetmed.2009.07.004 PMID: 19692131
    7. Ghanbarpour, R., Khalili, M., Molaei, M. M., Pashdar, M. (2008). Determination of frequency of K99 factor in isolated Escherichia coli from diarrheic and healthy calves. Iranian Veterinary Journal, 3, 58-65.
    8. Gulliksen, S. M., Jor, E., Lie, K. I., Hamnes, I. S., Loken, T., Akerstedt, J., Osteras, O. (2009). Enteropathogens and risk factors for diarrhea in Norwegian dairy calves. J Dairy Sci, 92, 5057-5066. https://doi.org/10.3168/jds.2009-2080 PMID: 19762824
    9. Haschek, B., Klein, D., Benetka, V., Herrera, C., Sommerfeld-Stur, I., Vilcek, S., Moestl, K., Baumgartner, W. (2006). Detection of bovine torovirus in neonatal calf diarrhoea in Lower Austria and Styria (Austria). J Vet Med B Infect Dis Vet Public Health, 53, 160-165. https://doi.org/10.1111/j.1439-0450.2006.00936.x PMID: 16629982
    10. Homem, C. G., Nakamura, A. A., Silva, D. C., Teixeira, W. F., Coelho, W. M., Meireles, M. V. (2012). Real-time PCR assay targeting the actin gene for the detection of Cryptosporidium parvum in calf fecal samples. Parasitol Res, 110, 1741-1745. https://doi.org/10.1007/s00436-011-2694-8 PMID: 22042503
    11. Khakpour, M., Nazeri, F., Khandagi, J., Shaieg, J. (2012). Prevalence of Verotoxigenic Escherichia coli (VTEC) on slaughtered cattle and calves in Tabriz abattoir. Vet J Islamic Azad Uni Tabriz Branch, 5, 1379-1386.
    12. Khalili, M., Mansouri, Sh., Afzali, M., Mohammad-Abadi, M.R. (2011). Determination of frequency of Verotoxigenic Escherichia coli isolated from bovine feces in Kerman. Journal of Veterinary Medicine & Laboratory, 3, 53-60. https://doi.org/10.22075/JVLR.2017.826
    13. Langoni, H., Linhares, A. C., Avila, A. V., Da Silva, A. V., Elias, A. O. (2004). Contribution to the study of diarrhea etiology in neonate dairy calves in São Paulo state, Brazil. Braz J Vet Res Anim Sci, 41, 313-319. http://dx.doi.org/10.1590/S1413-95962004000500004
    14. Lotfollahzadeh, S., Ziae Daroonkolai, N., Zahraei Salehi, T., Poorbakhsh, S. A., Mokhber Dezfouli, M. R., Afshari, Gh. R. (2004). A study on the presence of Escherichia coli, Coccidia and Cryptosporidium in stool samples of under one month age diarrheic calves in Ghaemshahr and Babol and antibiotic sensitivity of isolates. J Fac Vet Med Univ Tehran, 59, 131-136.
    15. Maleki, Sh., Nayebzadeh, H. (2008). A survey on prevalence rate of cryptosporidiosis among diarrheic and healty cattle and calves in Khoram-Abad, Iran. J Vet Res, 62, 423-426.
    16. Mokhber Dezfouli, M. R., Lotfollahzadeh, S., Heidari Sureshjani, M., Dehghan, M. M., Nikbakht, Gh. R., Eftekhari, Z., Tavanaeimanesh, H., Sadeghian Chaleshtori, S., Jani, M., Arab Yarmohammadi, M. (2017). Changes in clinical signs after treatment in calves with experimental colisepticemia with Escherichia coli. J Vet Res, 72, 63-71. https://doi.org/10. 22059/JVR.2017.61293
    17. Mokhber Dezfouli, M. R., Sadeghinasab, A., Akbarein, H., Tajik, P., Nadalian, M., Khajenasiri, Sh. (2005). Cryptosporidia infection and associated bacterial entropathogens in diarrheic calves and cows in dairy farms around Tehran. J Fac Vet Med Univ Tehran, 60, 131-135.
    18. Mokhtari-Farsani A, Doosti A. (2015). Investigation of antibiotic resistance and frequency of Clostridium difficile tcdA and tcdB genes in feces of calves in Chaharmahal and Bakhtiari province. J Shahrekord Univ Med Sci, 17, 35-42.
    19. Moosakhani, F., Badiei, A., Asadi, A. H., Asadi, H., Shaghayegh, A., Mozaffari, M. (2012). Detection of Rota virus, corona virus, E.coli (K99), cryptosporidium and salmonella in diarrheic calves (up to one month old) in Tehran province farms. J Vet Clin Res, 3, 1-10.
    20. Nadalian, M. Gh., Mottahedin, A., Zahraei Salehi, T., Khajeh Nasiri, Sh., Lotfollahzadeh, S. (2008). A study on the clinical feathures of salmonellosisi and prevalence of salmonella serogroups in calves. J Vet Res, 63, 241-246.
    21. Nagy, B., Fekete, P. Z. (2005). Enterotoxigenic Escherichia coli in veterinary medicine. Int J Med Microbiol, 295, 443-454. https://doi.org/10.1016/j.ijmm.2005.07.003 PMID: 16238018
    22. Nasr, E. M., Meghawery, M. A. (2007). Studies on diarrhea in calves with emphasis on the role of clostridium perfringens and escherichia coli. Res J Anim & Vet Sci, 2, 28-33.
    23. Nouri, M., Rasooli, A. (2011). Pathophysiology of Gastrointestinal and Respiratory Diseases in the Calf. (1th ed.) Shahid Chamran University Press. Ahvaz, Iran.
    24. Nourmohammadzadeh, F., Davoodi, Y., Jamali, R., Nowrouzian, I. (2010). Epidemiological study on cryptosporidiosis in newborn calves in eastern Azarbaijan province. J Vet Res, 65, 247-254.
    25. Ranjbar Bahadori, Sh., Aliari, M. (2012). Risk factors for Cryptosporidial diarrhea in calves. J Vet Res, 67, 205-209. https://doi.org/10.22059/JVR.2012.28497
    26. Salvadori, M. R., Valadares, G. F., Leite, D. S., Blanco, J., Yano, T. (2003). Virulence factors of Escherichia coli isolated from calves with diarrhea in Brazil. Braz J Microbiol, 34, 230-235. http://dx.doi.org/10.1590/S1517-83822003000300009
    27. Sargeant, J. M., Gillespie, J. R., Oberst, R. D., Phebus, R. K., Hyatt, D. R., Bohra, L. K., Galland, J. C. (2000). Results of a longitudinal study of the prevalence of Escherichia coli O157:H7 on cow-calf farms. Am J Vet Res, 61, 1375- 1379. PMID: 11108182
    28. Shams, Z., Tahamtan, H., Kargar, M., Hoseini, S. M. H., Pourbakhsh, S. A. (2010). Isolation and antibiotic sensitivity of E. coli K99 isolates from diarrheic calves at Fars province. Journal of Microbial World, 4, 256-260.
    29. Shahrani M., Safarpoor Dehkordi F., Momtaz H. (2014). Characterization of Escherichia coli virulence genes, pathotypes and antibiotic resistance properties in diarrheic calves in Iran. Biological Research, 47, 28. https://doi.org/10.1186/0717-6287-47-28 PMID: 25052999
    30. Smith, B.P. (2015). Large Animal Internal Medicine. (5th ed.) Elsevier, St Louis, United States.712-723.
    31. Uhde, F. L., Kaufmann, T., Sager, H., Albini, S., Zanoni, R., Schelling, E., Meylan, M. (2008). Prevalence of four enteropathogens in the faeces of young diarrhoeic dairy calves in Switzerland. Vet Rec, 163, 362-366. PMID: 18806281
    32. Wieler, L. H., Sobjinski, G., Schlapp, T., Failing, K., Weiss, R., Menge, C., Baljer, G. (2007). Longitudinal prevalence study of diarrheagenic Escherichia coli in dairy calves. Berl Munch Tierarztl Wochenschr, 120, 296-306. PMID: 17715822
    33. Younis, E. E., Ahmed, A. M., El-Khodery, S. A., Osman, S. A., El-Naker, Y. F. (2009). Molecular screening and risk factors of enterotoxigenic Escherichia coli and Salmonella spp. in diarrheic neonatal calves in Egypt. Res Vet Sci, 87, 373-379. PMID: 19419742 https://doi.org/10.1016/j.rvsc.2009.04.006