نوع مقاله : تکنیک های تصویربرداری تشخیصی
نویسندگان
1 گروه جراحی و رادیولوژی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانش آموخته دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
BACKGROUND: Impingement of the dorsal spinous processes is a common cause of pain and poor performance in sport horses.
OBJECTIVES: This study was performed to evaluate the prevalence of impingement in dorsal spinous processes and the correlation between the occurrence of this complication and certain parameters, such as age, height, weight, discipline, breed, neck length, and clinical signs.
METHODS: In this study, radiographic examination of the spine of 50 horses were performed. The information about height, weight, discipline, breed, neck length, and clinical signs were also collected. Radiographic grading was based on the degree of the changes in inter spinous spaces and their densities (0-4 degrees). The clinical examinations were carried out to evaluate the pain in the spine. Statistical analysis was performed to investigate the correlation between the collected data.
RESULTS: The highest incidence of impingement was seen in the middle thoracic area. There was a significant correlation between the occurrence of impingement and age and the breed of the studied horses. There was no correlation between the incidence of impingement and sex, height, neck length, and weight of the studied horses. Increased radiographic grade often leads to an increase in the severity of clinical signs. A higher grade of radiographic sign in each horse was indicative of more involved inter spinous spaces.
CONCLUSIONS: According to the results of this study, Grade 3 and 4 had high specificity with clinical signs; therefore, preparation of a radiograph of the spine before purchasing a horse could be highly recommended.
کلیدواژه‌ها [English]
تغییرات پاتولوژی در مهره‌ها و بافت نرم مربوط به آن به عنوان علت کمردرد و عملکرد ضعیف در اسب‌های ورزشی شناخته شده است. impingement در زوائد شوکی به عنوان رایج‌ترین پاتولوژی استخوانی در مهره‌های سینه‌ای-کمری گزارش شده است. رادیوگرافی به همراه معاینات بالینی به منظور بررسی نخاع سینه‌ای-کمری روش مناسبی است. از بین رفتن فاصله بین زوائد شوکی در نسبت زیادی از تصاویر رادیوگرافی همراه یا بدون علائم بالینی دیده می‌شود. با توجه به این که ناحیه سینه‌ای میانی فاقد حمایت مکانیکی است این عوارض در این ناحیه رایج‌تر است. بر اساس مطالعات، بالا بودن شدت عوارض رادیوگرافی همراه با علائم بالینی شدید‌تری است البته عوارض در اسب‌هایی که در ناحیه سینه‌ای-کمری فاقد درد بوده‌اند نیز دیده شده است. به همین دلیل معاینه زوائد شوکی در معاینات قبل از خرید اسب اهمیت زیادی پیدا کرده است (1). از طرفی رخداد این عارضه در اسبداری‌های اطراف تهران به کرات دیده می‌شود. با توجه به این که این عوارض بر روی فعالیت ورزشی اسب تأثیر منفی دارد، در مطالعه حاضر سعی بر آن بوده است که ارتباط این عارضه با فاکتورهای دیگر بررسی و در صورت وجود ارتباط معنی‌دار، این موارد معرفی شوند. این فاکتورها عبارتند از؛ نژاد، طول گردن، قد، وزن دام، سن شروع فعالیت‌های ورزشی، نوع فعالیت، محل نگهداری و... .
همچنین در مطالعه حاضر نشانه‌های رادیوگرافی عارضه مانند محل و تعداد زوائد درگیر، نشانه‌های غالب رادیوگرافی، رؤیت همزمان عوارض رادیوگرافی دیگر مثل واکنش‌های استخوانی در محل اتصال لیگامان نوکال و یا تغییرات دژنراتیو سطوح مفصلی ستون مهره و... مورد دقت قرار گرفت.
در مطالعه حاضر از 50 اسب با میانگین سنی 89/9 سال به صورت تصادفی تصاویر رادیوگرافی تهیه شد. در هر اسب، 4 الی 5 رادیوگراف از ناحیه سینه‌ای-کمری تهیه شد. رادیوگراف‌ها به گونه‌ای تهیه شدند که انتهای هر تصویر با ابتدای تصویر بعدی همپوشانی داشته باشند تا عارضه‌ای پنهان نماند. اطلاعات مربوط به دام مانند سن، نژاد، طول گردن، نوع فعالیت، وزن و قد اسب (از جدوگاه تا سطح زمین) جمع‌آوری شدند. به منظور به دست آوردن وزن اسب‌ها، طول بدن و دور قفسه سینه در محل قرارگیری قلب برحسب سانتی‌متر مورد اندازه‌گیری قرار گرفت تا با استفاده از فرمول، وزن اسب برحسب کیلوگرم به دست آید. اندازه‌گیری طول گردن نیز به منظور بررسی وجود ارتباط بین طول گردن و رخداد عارضه انجام شد. طول گردن از پشت استخوان پس‌سری تا اولین دنده اندازه گرفته شد. اندازه‌گیری طول بدن از محل برجستگی استخوان بازو تا برجستگی استخوان لگن صورت پذیرفت.
رادیوگرافی با استفاده از تیوب اشعه ایکس شرکت Poskom انجام شد. کمیت تابش تنظیم شده در تصویربرداری 2/3 میلی‌آمپر ثانیه و اختلاف پتانسیل دو سر لوله مولد نیز برای مهره‌های سینه‌ای و کمری به ترتیب 66 و 70 کیلوولت بودند. در مطالعه حاضر به منظور رادیوگرافی از کاست 12×10 اینچ شرکت konica minolata مدل Aerodr 2 1417s استفاده شده است.
فرمول محاسبه تقریبی وزن اسب بر حسب کیلوگرم به شرح ذیل می باشد:
11800÷{(دور قفسه سینه) × (دور قفسه سینه) × (طول بدن بر حسب سانتی متر) }
با توجه به این که نام‌گذاری مهره‌ها از روی تصاویر رادیوگرافی احتمال خطا را بالا می‌برد، مهره‌های ناحیه سینه‌ای-کمری به سه ناحیه تقسیم‌بندی شدند؛ ناحیه سینه‌ای قدامی (T1-T7)، سینه‌ای میانی (T8-T14)، سینه‌ای خلفی-کمری قدامی(T15-L4). معاینات بالینی ناحیه سینه‌ای-کمری به منظور بررسی وجود درد در این ناحیه انجام شد.
آنالیز تصاویر رادیوگرافی و ارزش‌گذاری نمره‌ای شدت عارضه در رادیوگراف‌ها بر اساس امتیازدهی Henson و همکاران در سال 2018 صورت گرفت. با توجه به این که فاصله بین زوائد شوکی در اسب‌های مختلف و در نواحی مختلف متفاوت است، فاصله بین زوائد، مختص هر اسب و با توجه به فاصله بین زوائد شوکی مهره‌های مجاور بررسی شدند. نمره‌دهی تصاویر رادیوگرافی براساس جدول 1 انجام شد.
تجزیه و تحلیل آماری: داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار22 SPSS و شاخص spearman به منظور یافتن ارتباط بین فاکتورهای مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند.
در رادیوگرافی به عمل آمده از 50 اسب مورد مطالعه که دارای علائم بالینی بوده‌اند، 39 مورد (79 درصد) از اسب‌های بررسی شده عارضه impingement را به درجات مختلف در آزمایش رادیوگرافی نشان دادند به طوری‌که در درجه‌بندی رادیوگرافی درجه 1 و بالاتر را نشان می‌دادند (جدول 1). به علت
شکستگی مهره کمری یکی از اسب‌ها، این اسب از حجم نمونه مورد مطالعه خارج و نهایتاً ارزیابی رادیوگرافی در اسب‌های دارای عارضه impingement زوائد شوکی با 38 اسب انجام پذیرفت. پارامترهای مورد بررسی در مطالعه حاضر از قبیل سن، جنس، قد (از ناحیه جدوگاه تا سطح زمین)، وزن، نتایج معاینات بالینی و طول گردن در جداول به طور خلاصه آورده شده است (جداول 6 ،2،3،4،5). 23 مورد از 50 اسب مورد مطالعه (46 درصد) دارای درجاتی از درد در ناحیه پشتی بوده‌اند. به بیان دیگر از 39 مورد اسب مبتلا به عارضه impingement، 23 مورد (58 درصد) به دنبال معاینات بالینی، علایم بالینی را نشان داده‌اند. در اسب‌های مورد مطالعه، 24 رأس (49 درصد) دارای درگیری ناحیه سینه‌ای میانی و 6 رأس (2/12 درصد) دارای درگیری توأمان در ناحیه سینه‌ای میانی و سینه‌ای خلفی بوده‌اند. درگیری نواحی سینه‌ای قدامی و سینه‌ای خلفی به ترتیب هرکدام در 2 (1/4 درصد) و 4 (2/8 درصد) رأس از اسب‌های مورد مطالعه مشاهده شد. همچنین 2 رأس (1/4 درصد) از اسب‌های مورد مطالعه دارای درگیری در ناحیه کمری بودند. در مطالعه حاضر 5 اسب به مرحله سواری نرسیده بوده‌اند و یک رأس دارای نشانه رادیوگرافی impingement اما فاقد علایم بالینی بوده‌است. تعداد فضای بین شوکی درگیر از 1 تا 6 فضا در هر اسب دیده شد. لازم به ذکر است که در تصاویر رادیوگرافی هر اسب ممکن بود درجه‌های رادیوگرافی متعددی دیده شود اما نهایتاً بالاترین درجه درگیری به آن کیس نسبت داده شد (تصاویر 1،2،3،4،5). در مطالعه حاضر توزیع نژادی عوارض در 49 اسب مورد مطالعه نیز در نمودار 1 آورده شده است.
با توجه به مطالعات انجام شده شیوع عارضه impingement در اسب‌ها بالا است. در مطالعه حاضر شیوع عارضه impingement، 78 درصد محاسبه شده است در حالی که در مطالعه Kim و همکاران در سال 2015، شیوع عارضه 45 درصد بوده است (2،3،4،5،6).
در مطالعه حاضر با بررسی انجام شده ارتباط معنی‌داری بین افزایش سن و افزایش رخداد عارضه impingement مشخص شد (001/0˂ P).
در مطالعه Zimmerman و همکاران در سال 2012 بیان شد که با افزایش سن، شدت درگیری مشاهده شده در رادیوگرافی بیشتر شده و سن اسب‌هایی که دارای درد در ناحیه سینه‌ای-کمری بوده‌اند به طور معنی‌داری بیشتر از اسب‌هایی که فاقد درد بوده‌اند، می‌باشد. با توجه به مطالعات Gieger و همکاران در سال 2015 آنومالی‌های رادیوگرافی با افزایش سن افزایش می‌یابد. در مطالعه Jeffcot در سال 1979 و Haussler در سال 1999 عنوان شده است که بین افزایش سن و شدت عارضه ارتباطی وجود ندارد. این اختلاف می‌تواند به دلیل تفاوت نژادی و کاربری اسب‌های مورد مطالعه باشد (7،8،9،10). در مطالعه حاضر نیز ارتباط معنی‌داری بین وزن و رخداد این عارضه مشاهده نشد. در مطالعه‌ای که توسط Zimmerman و همکاران در سال 2012 انجام شد ارتباط محسوسی بین افزایش وزن و افزایش رخداد عارضه رادیوگرافی دیده نشد. در مطالعه Geiger و همکاران در سال 2015 بیان شده است که میزان ناهنجاری‌های رادیوگرافی با افزایش وزن اسب افزایش می‌یابد. این تفاوت می‌تواند به دلیل تفاوت نژادی اسب‌های مورد مطالعه باشد.
در مطالعه حاضر 39 مورد از اسب‌ها دارای عوارض رادیوگرافی بوده‌اند که از این موارد، 23 رأس اسب، درد را در معاینات بالینی بروز داده‌اند. این مطلب بیانگر آن است که وجود عوارض رادیوگرافی لزوماً نشان‌دهنده علایم بالینی نمی‌باشد (5،7). اسب‌هایی که در معاینات بالینی دارای درد بوده‌اند به طور معنی‌داری (001/0˂P) نشانه رادیوگرافی بیشتری نیز داشتند.
ارتباطی بین رخداد عارضه impingement و پارامترهای نژاد، جنس، قد و طول گردن یافت نشد که مشابه مطالعه Zimmerman و همکاران در سال 2012 می‌باشد (10). در مطالعه حاضر بیشترین میزان درگیری همانند مطالعات Kim و همکاران در سال 2015، Zimmerman و همکاران در سال 2012 و Clayton در سال 2016 در ناحیه سینه‌ای میانی بود. دلیل آن می‌تواند فشار ناشی از سوارکاری و تحرک بالایی که در این ناحیه وجود دارد، باشد (4،6،11).
نتیجهگیری نهایی: با توجه به این که عارضه درجه 4و3 رادیوگرافی دارای ویژگی بالایی است و احتمال بروز علایم بالینی در این درجات بیشتر است و همچنین به دلیل این که با افزایش سن احتمال بروز عارضه impingement بالاتر می‌رود، تصویربرداری از مهره‌های سینه‌ای-کمری پیش از خرید اسب از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین با توجه به این که بروز لنگش می‌تواند از علامت‌های بالینی این عارضه باشد، تهیه تصاویر رادیوگرافی از مهره‌های سینه‌ای-کمری به همراه تهیه تصاویر از اندام‌های حرکتی توصیه می‌شود.
سپاسگزاری
بدین‌وسیله نویسندگان از کارشناس محترم بخش رادیولوژی آقای داود فسخودی و تمام دستیاران محترم بخش رادیولوژی به دلیل همکاری در انجام مطالعه حاضر تشکر و قدردانی به عمل می‌آورند.
بین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است.
', './data/jvr/coversheet/cover_fa.jpg'))